tag:blogger.com,1999:blog-7810919985922849912024-03-27T12:05:54.362+05:30महेश लोधाहम अपने विचारों के परिणाम हैं। जैसा हम सोचते हैं वैसे हम बन जाते हैं - विवेकानंदMaheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.comBlogger354125tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-28926810186623369672024-03-22T08:00:00.001+05:302024-03-22T08:00:00.130+05:30रूपान्तरण<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjj1zAdu10K3ogZvHYox-jXRpp5fxKykK48lpKBS_Ia2XXF96uEHJg_qRbsdfU9WbyiwjgwyFOKos4Zp46djQ8vovHwMfRtcZhHGtkwWVcTGzN3a5tAnIQkOF9t8PM3qpiSVw2HEipLjObe_NkDJAfkm2DKm9Q_ldyjTMZhoArhcjZQb-ypkrCcyn2xKzJm/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjj1zAdu10K3ogZvHYox-jXRpp5fxKykK48lpKBS_Ia2XXF96uEHJg_qRbsdfU9WbyiwjgwyFOKos4Zp46djQ8vovHwMfRtcZhHGtkwWVcTGzN3a5tAnIQkOF9t8PM3qpiSVw2HEipLjObe_NkDJAfkm2DKm9Q_ldyjTMZhoArhcjZQb-ypkrCcyn2xKzJm/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /> <span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> </span><p></p><p><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">आश्रम में आये अभी कुछ ही दिन हुए थे। लेकिन धीरे-धीरे पूरा
शरीर विशेष कर दोनों पैर और कमर साथ नहीं दे रहे थे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">,<span lang="HI"> पूरे बदन में दिन भर दर्द रहता था। चलना-फिरना</span>,<span lang="HI">
उठना-बैठना दूभर हो रखा था। किसी भी कार्य में एकाग्रता नहीं हो रही थी। पीड़ा के
कारण आत्म-विश्वास की भी कमी हो गई थी। कुछ समझ नहीं आ रहा था कि यह क्या हुआ</span>,<span lang="HI"> क्यों हुआ</span>,<span lang="HI"> कैसे हुआ और क्या करूँ</span>?<span lang="HI"> केवल बिस्तर पर पड़े रहने से ही आराम मिल रहा था। आश्रम का कोई भी कार्य
दिया जा रहा था तो बिना सोचे और लज्जा का अनुभाव किये तुरंत मना कर रहा था। क्या
करता शारीरिक और मानसिक दोनों रूप से लाचार था। कमरे में पड़े-पड़े निबंधों को
जाँचने का काम</span>,<span lang="HI"> कुछ नया लिखने- पढ़ने का काम भी नहीं कर पा
रहा था। आश्रम में इस प्रकार पड़े रहने में शर्म भी महसूस हो रही थी। अंग-प्रत्यंग
ही नहीं बल्कि आवाज में भी पीड़ा की झलक थी</span>,<span lang="HI"> चेहरे पर तो सब
लिखा हुआ ही था। ज्योति दीदी ने भाँप लिया था शायद इसीलिये कई बार पूछ चुकी थीं</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">भैया</span>,<span lang="HI"> आप ठीक तो हैं न।</span>’<span lang="HI"> क्या कहता</span>,<span lang="HI"> झिझक में सही बता भी नहीं पा रहा था। </span>‘<span lang="HI">हाँ</span>,<span lang="HI"> हाँ ठीक ही हूँ।</span>’<span lang="HI"> यही कहता रहा।</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>हर दिन की तरह आज भी मुंह-अंधेरे
नींद खुल गई। आज तो बिस्तर से उठा ही नहीं जा रहा था। आज सुबह की सैर पर नहीं जा
सकूँगा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> यह निश्चय कर मुंह ढक कर वापस सो गया।
लेकिन तभी चेतना उठ खड़ी हुई। कल की कक्षा में क्या पढ़ा-सुना</span>?<span lang="HI">
आवाज आई</span>,<span lang="HI"> उठ</span>,<span lang="HI"> आज अभी इसे आजमा कर देख
ले कैसा रहता है। <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कौन-सी कक्षा और क्या पढ़ाई</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">?<span lang="HI"> संकल्प</span>,<span lang="HI"> अभीप्सा और अध्यवसाय। श्री
अरविंद और श्री माँ की कृतियों से चयनित अंशों पर आधारित पुस्तक </span>‘Living
Within’<span lang="HI"> का हिन्दी रूपान्तरण </span>‘<span lang="HI">आंतरिक रूप से
जीना</span>’<span lang="HI"> हमारी मनोवैज्ञानिक स्वास्थ्य और प्रगति के लिये सहायक
पुस्तक है। इस पुस्तक की चल रही कक्षा में कल का यही विषय था – संकल्प</span>,<span lang="HI"> सच्चाई या अभीप्सा और अध्यवसाय से हम कैसे रूपांतरित हो सकते हैं</span>,<span lang="HI"> कैसे</span>?<span lang="HI"> कल इस अनुच्छेद को हमने पढ़ा था – </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 8.0pt; margin-left: 1.0cm; margin-right: 26.05pt; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">“पहला पग है : संकल्प। दूसरा है सच्चाई और अभीप्सा। परन्तु
संकल्प और अभीप्सा लगभग एक ही चीज है</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">एक-दूसरे के अनुगामी हैं। फिर है</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">अध्यवसाय। हां</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,
</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">किसी भी प्रक्रिया में अध्यवसाय आवश्यक है</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">और यह प्रक्रिया क्या है</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">?... </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">प्रथम</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">निरीक्षण और <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>विवेक करने की योग्यता
अवश्य होनी चाहिये</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,
</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">अपने अन्दर प्राण को खोज निकालने की योग्यता अवश्य होनी
चाहिये</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,
</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">नहीं तो तुम्हारे लिये यह कहना कठिन हो जायेगा कि</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, "</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">यह प्राण से आता है</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">या मन से आता है</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">यह शरीर से आता है।" प्रत्येक चीज तुम्हें मिली-जुली और अस्पष्ट प्रतीत
होगी। बहुत दीर्घकालिक निरीक्षण के बाद</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
तुम विभिन्न भागों के बीच विभेद करने तथा क्रिया का मूल समझने में समर्थ हो सकोगे।
इसमें अत्यंत लंबे समय की आवश्यकता होती है</span>,<span lang="HI"> परंतु मनुष्य
तेज भी जा सकता है। ( पृ 92)</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>इस पर चर्चा करते हुए ज्योति
दीदी ने बताया कि मन केवल चंचल ही नहीं बहुत हठी भी है और समझदार भी</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> एक छोटे बच्चे की तरह। अपनी जिद नहीं छोड़ता और अपना कार्य
करवाने के सब गुर जानता है। उसे डांट कर या मार कर नहीं समझाया जा सकता है। जैसे
छोटे बच्चे को समझा-बुझा कर ही मनाया जा सकता है वैसे ही उसे समझाना होता है।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>इसे ही
आजमाने का निश्चय किया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> और मैंने एक छोटे बच्चे की तरह उसे समझाना
शुरू किया – चल उठ खड़ा हो</span>,<span lang="HI"> नीचे चल।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">ऊँह</span>,<span lang="HI"> नहीं जाना</span>,<span lang="HI">
बहुत दर्द है</span>,<span lang="HI"> ठंड भी है और अभी तो दिन भी नहीं हुआ है।</span>’<span lang="HI"> उसने तीन-तीन कारण गिना दिये। लगा स्थिति जटिल है</span>,<span lang="HI">
लेकिन आज मैं भी हारने के लिये तैयार नहीं था। धीरे-धीरे प्यार से समझाना शुरू
किया</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">दर्द मिटाना है न</span>,<span lang="HI"> बिस्तर में पड़े रहने से दर्द कम नहीं ज्यादा हो जायेगा। तब चल-फिर और बैठ
भी नहीं पाओगे। उठ गरम जैकेट पहन ले ठंड नहीं लगेगी और तैयार होते-होते दिन भी निकल
आयेगा।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">नहीं</span>,<span lang="HI"> आज नहीं कल</span>’,<span lang="HI"> उसने बहाना बनाया। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">आज नहीं जाओगे तो कल भी नहीं जाने सकोगे।
दर्द बढ़ जायेगा</span>,<span lang="HI"> थोड़ा चलोगे तो दर्द कम हो जायेगा।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>लेकिन</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> शरीर किसी भी तरह उठने को तैयार नहीं हो रहा था। लेकिन आज मैं
भी जिद पर था। तरह-तरह से समझाता रहा</span>,<span lang="HI"> अंत में उसके पसंदीदा रेस्टुरेंट
में ले जाने का प्रलोभन दिया</span>,<span lang="HI"> तब शरीर कुछ हिला</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">तुम बहुत लंबा घुमाते हो</span>,<span lang="HI">
उतना नहीं घूम सकूँगा। इतने चक्कर नहीं लगाऊँगा।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">अच्छा ठीक है आधा चक्कर ही लगाएंगे।</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">पक्का</span>?’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">हाँ पक्का</span>’,<span lang="HI"> मैंने वचन
दे दिया। <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">आखिर शरीर मान ही गया। और हम घूमने उतर गये। लेकिन आधी दूरी
पूरी हुई ही नहीं थी कि वह फिर से उठ खड़ा हुआ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
</span>‘<span lang="HI">आधा हो गया</span>,<span lang="HI"> अब वापस चलो।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">नहीं</span>’,<span lang="HI"> मैंने अंगुली
से दिखाया</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">वहाँ पहुंचने पर आधा होगा
न।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">चलो</span>,<span lang="HI"> अब लौटो</span>,<span lang="HI"> आधा हो गया।</span>’<span lang="HI"> कुछ ही देर बाद उसने फिर से कहा।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">हमलोग गोल-गोल घूम रहे हैं</span>,<span lang="HI"> आधी दूर आ गये</span>,<span lang="HI"> अब वापस जाएँ या आगे चलें बात तो एक
ही है</span>,<span lang="HI"> तब आगे ही चलें</span>’,<span lang="HI"> मैंने समझाया।
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">उसे बात पसंद तो नहीं आई</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> षड्यंत्र की गंध आई <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लेकिन मान
गया। पूरा होने पर मैंने जैसे ही कदम आगे बढ़ाया</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">ये क्या! हो गया अब आगे नहीं।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">अरे घूमने नहीं जा रहे हैं सामने श्री
अरविंद को प्रणाम करके लौटेंगे।</span>’<span lang="HI"> और इस प्रकार समाधि</span>,<span lang="HI"> फूल</span>,<span lang="HI"> तुलसी</span>,<span lang="HI"> मोर और सूर्योदय
का लालच देकर मैंने दो चक्कर लगवा ही लिये। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>मन बहुत
प्रसन्न था। अच्छा भी लग रहा था – शरीर और मन दोनों को। कल की पढ़ाई आज ही काम आ
गई। संकल्प लिया मुझे आज ही ठीक होना है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
सोच-विचार कर सुबह-सुबह दो-तीन उपचार किया और बात बन गई। सारी पीड़ा रफू-चक्कर हो
चुकी थी और पूर्ण स्वस्थ्य महसूस करने लगा। दोपहर में भोजन-कक्ष में दीदी से
मुलाक़ात हुई</span>,<span lang="HI"> मैंने चहकते हुए पूछा</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">दीदी</span>,<span lang="HI"> आज कैसा लग रहा हूँ।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">अभी तो आप ठीक लग रहे हैं भैया।</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">अपने ही तो ठीक किया है</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘…….’<span lang="HI"> दीदी मुझे देखने लगी</span>,<span lang="HI"> मैंने पूरा वाकिया सुनाया। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">मैंने नहीं</span>,<span lang="HI"> माँ ने
ठीक किया है।</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">हाँ</span>,<span lang="HI"> लेकिन वे आईं तो
आपके ही रूप में न।</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">मेरा रूपान्तरण हो चुका था। </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>पढ़ने से</span></i></b><b><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> सुनने से</span>,<span lang="HI"> सोचने से कुछ नहीं होता।
संकल्प लेकर पूरी सच्चाई और अभीप्सा से अध्यवसाय करने से ही फल की प्राप्ति होती
है। </span><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">यह प्रत्यक्ष अनुभव था। </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुझाव</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर सुनें
: </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><a href="https://youtu.be/0UcNBQz7HNs">https://youtu.be/<span lang="HI">0</span>UcNBQz<span lang="HI">7</span>HNs</a><o:p></o:p></span></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-91599325092598087852024-03-15T08:00:00.000+05:302024-03-15T08:00:00.250+05:30‘न’ से ‘स’ <p> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFEwsg-aMWUTPl4xCxBZuy3rhhliQygKk5WkzBACzdT-a12NYnvDScPsqapTnsBoiMMPwi5AVPFpHeMv0yNCFezv6PExli0dgmEaYyulUk__5Hx2tdNdbbjd7kLjmfmlez2f7_Yq42RmE4shxNYDti-s4UrDCABkappCxwlqVo3QeXxyjS3yw9JudDOqqx/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFEwsg-aMWUTPl4xCxBZuy3rhhliQygKk5WkzBACzdT-a12NYnvDScPsqapTnsBoiMMPwi5AVPFpHeMv0yNCFezv6PExli0dgmEaYyulUk__5Hx2tdNdbbjd7kLjmfmlez2f7_Yq42RmE4shxNYDti-s4UrDCABkappCxwlqVo3QeXxyjS3yw9JudDOqqx/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /><p></p><p class="MsoNormal"><b><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;"> ‘न’ से ‘स’ तक की यात्रा बड़ी
अहम है। अगर इन्हें जोड़ दिया जाए तो बनता है नस। यानी पूरे शरीर में फैली और दौड़ती
नलिकायें</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">,<span lang="HI"> कोशिकाएं जिसका कार्य शरीर के हर छोर पर</span>,<span lang="HI"> हर अवयव तक रक्त पहुँचाने तक सीमित नहीं है बल्कि इससे कहीं ज्यादा है। जहां
ये अच्छे रक्त को प्रवाहित करती हैं वहीं दूषित रक्त को निकालने का काम भी वही
करती हैं। (न)कारात्मक से (स)कारात्मक तक की यात्रा भी यही है। बुरे को निकालना और
अच्छे को सँजोना।</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>श्री अरविंद सोसाइटी के
अध्यक्ष श्री प्रदीप नारंग से मुलाक़ात हुई। उनसे बातचीत करते हुए मैंने कहा </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">–<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">कभी-कभी जीवन में
जड़ता आ जाती है</span>,<span lang="HI"> ठहराव आ जाता है</span>,<span lang="HI"> अंग
शिथिल होने लगते <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हैं</span>,<span lang="HI"> मानस कमजोर हो जाता है</span>,<span lang="HI"> संगी-साथी बिछड़ जाते हैं</span>,<span lang="HI"> जीने का कोई लक्ष्य नहीं रह जाता है</span>,<span lang="HI"> मृत्यु की
प्रतीक्षा शुरू हो जाती है</span>,<span lang="HI"> लगता है जैसे........।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>उन्होंने बीच में ही टोकते
हुआ कहा - </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">क्यों</span>,<span lang="HI"> ऐसे विचार कभी मन में आने ही नहीं चाहिये</span>,<span lang="HI"> जैसे ही
ये आयें इन्हें खारिज कर दें</span>,<span lang="HI"> किसी भी प्रकार के नकारात्मक
विचार को प्रवेश न करने दें</span>,<span lang="HI"> उसे तुरंत नकार दें। माँ से
कहें </span>‘<span lang="HI">नहीं माँ मुझे यह नहीं चाहिए इसे हटाएँ</span>’<span lang="HI">। उम्र से जड़ता का क्या लेना-देना है</span>?<span lang="HI"> जड़ता शरीर से
नहीं मन से आती है</span>,<span lang="HI"> मन को हर समय तरोताजा</span>,<span lang="HI"> सजग और चुस्त रखें। नकारात्मकता शत्रु है</span>,<span lang="HI"> इसके
पहले की वह अपनी जड़ जमाये उसे उखाड़ फेंकिए। अगर एक बार उसने अपनी जड़ें जमा लीं तब
उसे उखाड़ना कष्टसाध्य हो जाता है।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>माँ से मांगना
है तो जीवन मांगें</span>,<span lang="HI"> मृत्यु नहीं। माँ से सकारात्मक रहें</span>,<span lang="HI"> काम मांगे।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यह न<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>कहें<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>कि मैं कार्य लायक नहीं रहा</span>,<span lang="HI"> कहें कि मुझे कार्य दें
और उसे करने योग्य बनाएँ। वैसे उस कार्य के योग्य बनाने के लिए भी कहने की
आवश्यकता नहीं है। माँ खुद उसके योग्य बनायेगी। राम का उदाहरण लें</span>,<span lang="HI"> उन्होंने योग्य लोग नहीं खोजे</span>,<span lang="HI"> जो मिला उसे ही उस
कार्य के योग्य बनाया। ईश्वर योग्य लोगों को अपने पास नहीं बुलाते</span>,<span lang="HI"> बल्कि जिन्हें बुलाना होता है उन्हें योग्य बना लेते हैं। हाँ यह कह सकते
हैं कि अगर माँ को लगे कि इस जन्म का मेरा काम हो गया है तो इस प्रकार प्रस्थान
करूँ कि किसी का सहारा न लेना पड़े</span>,<span lang="HI"> किसी का मोहताज न बनूँ</span>,<span lang="HI"> किसी के आश्रित न रहूँ।</span>’<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>एक बार शत्रु किले में घुस
जाए तो फिर उसे हराना और भगाना आसान नहीं होता। अंग्रेज़ यहाँ आए। धीरे-धीरे वे अपने
पैर फैलाने लगे और अपनी सत्ता जमाई। अगर उसी समय उन्हें उखाड़ दिया जाता</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> जमने नहीं दिया जाता तो उन्हें बाहर
निकालने का कार्य सहजता से हो जाता। लेकिन जब एक बार उन्होंने अपनी सत्ता जमा ली</span>,<span lang="HI"> जड़ें जमा लीं</span>,<span lang="HI"> तब फिर उन्हें उखाड़ने में सदियाँ
लगीं</span>,<span lang="HI"> लाखों को अपनी कुर्बानी देनी पड़ी</span>,<span lang="HI"> देश के दो टुकड़े हुए तब जा कर उन्हें बाहर निकाल पाये। यह साधारण सी बात
एक अनपढ़ किसान भी अच्छी तरह से समझता है। खेतों में जहां अपनी फसल को <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सहेजता रहता है वहीं निरंतर स्वयं उगने वाले
पौधों</span>,<span lang="HI"> घास-फूस</span>,<span lang="HI"> जंगल को भी निरंतर उखाड़ता
रहता है। उसे मालूम है कि अगर एक बार ये फैल गए तो वे उसकी फसल का रस चूस लेंगे और
उन्हें काटना कठिन हो जाएगा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>रस्किन बॉन्ड का नाम हम सभी
ने सुना है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> जीवन के 90
वसंत देख चुके हैं। जब उनसे पूछा गया कि क्या आप फिर से 29 वर्ष के बनने का सपना
देखते हैं</span>?<span lang="HI"> उन्होंने छूटते ही कहा </span>– ‘<span lang="HI">29
का सपना क्यों</span>,<span lang="HI"> मैं अनुभव करता हूँ कि मैं 29</span>,<span lang="HI"> 19 या 9 का हूँ। हाँ यह सही है कि कुछ एक दांत अब खो गए हैं और गाल थोड़े
लटक गए हैं लेकिन इससे क्या फर्क पड़ता है! मैं आध्यात्मिक भी नहीं हूँ उस अर्थ में
जिसे प्रायः </span>‘<span lang="HI">अध्यात्मिक</span>’<span lang="HI"> होना कहा या
समझा जाता है। लेकिन मैं धार्मिक हूँ इस अर्थ में कि मैं अपने आप को प्रकृति से
जुड़ा हुआ पाता हूँ। पक्षी</span>,<span lang="HI"> पेड़</span>,<span lang="HI"> पौधे</span>,<span lang="HI"> फूल</span>,<span lang="HI"> नदी</span>,<span lang="HI"> तालाब</span>,<span lang="HI"> पहाड़ की पवित्रता मुझे स्पर्श करती है। यह तो प्रकृति ही है <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>जिसने हमें बनाया है।</span>’<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>हाँ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> प्रकृति से जुड़ें</span>,<span lang="HI">
प्रकृति से जुड़ना आध्यात्मिकता ही है। बढ़ती उम्र के साथ कुछ-एक बातें ध्यान में
रखनी चाहिए</span>,<span lang="HI"> मसलन </span>‘<span lang="HI">अकेलापन</span>’<span lang="HI">। यह मत सोचिए कि आपके अनेक दोस्त हैं</span>,<span lang="HI"> परिचित हैं
और वे अभी लंबे समय तक आपके साथ रहेंगे।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उनका
कोई भरोसा नहीं वे कब आपको अकेला छोड़ कर चल दें। जरा विचार कीजिये जैसे आप सोच रहे
हैं वैसे वे भी सोच रहे हैं। भरोसा दोनों में से किसी का भी नहीं है। </span>‘<span lang="HI">अकेलापन</span>’<span lang="HI"> वैश्विक तौर पर संक्रामक माना गया है। यह
हमारी जिंदगी में एकदम अचानक अप्रत्याशित रूप से उस समय आता है जब हमें इसकी जरा
भी आवश्यकता नहीं होती है। अकेलापन और एकांत एक नहीं हैं। एकांत वह अवस्था है जिसे
हम कई बार खोजते रहते हैं विशेषकर तब जब इस भाग-दौड़ की जिंदगी से हम कुछ समय के
लिए दूर जाना चाहते हैं</span>,<span lang="HI"> उससे बचना चाहते हैं</span>,<span lang="HI"> उससे ऊब होने लगती है। और तब अपनी कर्म स्थली से बाहर जाकर</span>,<span lang="HI"> कुछ समय रह कर पुनः तरो-ताजा होकर वापस आते हैं। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>बड़े शहरों में यह अकेलेपन की अनुभूति ज्यादा
होती है जहां किसी के पास किसी दूसरे के लिए समय ही नहीं होता है</span>,<span lang="HI"> सही अर्थों में अपने खुद के लिए भी समय नहीं होता।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>एक दूसरे को और अपने आप को जानने की फुर्सत
नहीं होती। हर कोई हर दूसरे को संदिग्ध दृष्टि से देखता है। झुंड में रहने वाले</span>,<span lang="HI"> अनेक दोस्तों और परिचितों से घिरे रहने वाले लोग भी भीड़ में अकेले होते
हैं। बड़े-बड़े कॉम्प्लेक्स में रहने वाले भी अकेलापन महसूस करते हैं। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>इसकी तैयारी आपको पहले से
करनी है। कोई-न-कोई शौक पाल लें</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> जिस में आप
अपने आप को झोंक सकें – दिन दहाड़े या मध्य रात्रि की नीरवता में भी। अकेले रहने से
भी अकेलापन अनुभव होता है। इसका सबसे आसान और बेहतरीन उपाय है – दोस्त</span>,<span lang="HI"> पुस्तकें और<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अध्यात्म। दोस्तों
का पता नहीं कौन पहले जाएगा</span>,<span lang="HI"> सुबह मिल कर आए शाम को छोड़ कर
चला गया। पुस्तकों को अपना साथी बनाएँ। अलग-अलग विषय और भाषा में। इनमें बच्चों के
कॉमिक्स</span>,<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>जासूसी
कहानियाँ</span>,<span lang="HI"> हंसी-व्यंग</span>,<span lang="HI"> कविता-गजल</span>,<span lang="HI"> कहानी-उपन्यास</span>,<span lang="HI"> आध्यात्मिक-साहित्य</span>,<span lang="HI"> इतिहास</span>-<span lang="HI">भूगोल</span>,<span lang="HI">
विज्ञान-वाणिज्य</span>,<span lang="HI"> काल्पनिक-यथार्थ</span>,<span lang="HI">
पत्र-पत्रिकाएँ। कहने का मतलब यह कि कोई भी हो</span>,<span lang="HI"> कैसी भी हो</span>,<span lang="HI"> जैसा मूड हो वैसी ही सही।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पढ़ने
के साथ लिखने का मन हो तो लिखिए भी। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आपका
समय तो निकल जाएगा लेकिन हो सकता है रहें अकेले ही। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>पढ़ने के अलावा जहां आप अपने
को व्यस्त कर सकते हैं वे हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अध्यात्म</span>,<span lang="HI"> सेवा। अगर
इनमें अपना मन रमा लें तो ये छोड़ कर भी जाने वाले नहीं। बहुतों से सेवा नहीं होती।
धन तो दूर की बात है</span>,<span lang="HI"> एक मुस्कुराहट</span>,<span lang="HI">
दो मीठे शब्द</span>,<span lang="HI"> अपना समय भी नहीं दे पाते। लेकिन सही मायने
में अपने को सकारात्मकता के साथ व्यस्त रखने का सबसे अच्छा उपाय सेवा भाव ही है।
इसमें आप अकेले भी नहीं होते। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लेकिन इसकी
भी अपनी शर्तें हैं – अहम से बचना। धन</span>,<span lang="HI"> मान</span>,<span lang="HI"> सम्मान</span>,<span lang="HI"> पद</span>,<span lang="HI"> प्रतिष्ठा से
ज्यादा खतरनाक अहम है सेवा भाव का। किसी की सहायता करते समय यह मत सोचिये कि
भविष्य में वह आपके काम आएगा। यह भी आशा मत रखिए कि आपने दान दिया है या निष्काम
भाव से सेवा की है तो आपको फूलों की माला मिलेगी</span>,<span lang="HI"> काँटों का
ताज भी मिल सकता है</span>,<span lang="HI"> इसके लिए निर्विकार रूप से तैयार रहिए। बस
सहायता करके</span>,<span lang="HI"> भूल जाइए। क्योंकि यह आशा का भाव ही भविष्य में
आपके दुख का कारण बनता है । आप जो भी कर रहे हैं वह परमात्मा देख रहा है.. उससे
छिपा नहीं है। दूसरे जो कर रहे हैं उसे भी वह देख रहा है। ना किसी को जताइये</span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">ना ही बताइये। बस इतना <b><i>विश्वास रखिये कि जब ईश्वर ने
उसकी सहायता के लिए आपको भेजा है तो निश्चित है कि जब आपको आवश्यकता होगी वह किसी
न किसी को भेजेगा।</i></b></span><b><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुझाव</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर
सुनें : </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><a href="https://youtu.be/3eEZ78eNou4">https://youtu.be/<span lang="HI">3</span>eEZ<span lang="HI">78</span>eNou<span lang="HI">4</span></a><o:p></o:p></span></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-59104126036348108452024-03-08T08:00:00.000+05:302024-03-08T08:00:00.144+05:30सूतांजली मार्च 2024<p> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheRSsrJMAZkHVBq2oK6_Hltzw-P9NoZwsndffG3YgZ5nW9EMFPbAvydBPuPCF0HDCwoCPrFnqvBUbzwVtH4_zgHF_Tvta8pOkiSXp_3mhOWevXMCMJrrrnHE9vfmeVdPNkkpJHc8b17krrHu8ZfuZ5dYvIxYwZMB2qR9tKlSo_q8kG9uDAAc5BdTEdlFA_/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheRSsrJMAZkHVBq2oK6_Hltzw-P9NoZwsndffG3YgZ5nW9EMFPbAvydBPuPCF0HDCwoCPrFnqvBUbzwVtH4_zgHF_Tvta8pOkiSXp_3mhOWevXMCMJrrrnHE9vfmeVdPNkkpJHc8b17krrHu8ZfuZ5dYvIxYwZMB2qR9tKlSo_q8kG9uDAAc5BdTEdlFA_/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /><p></p><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://youtu.be/E1oAihNk9q0"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">https://youtu.be/E</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">1</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">oAihNk</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">9</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">q</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">0</span></a><span lang="EN-US" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ब्लॉग</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">पर पढ़ें : </span></span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2024/03/2024.html"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;">https://sootanjali.blogspot.com/2024/03/2024.html</span></a><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><br /><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-83509961475090870602024-02-16T08:00:00.004+05:302024-02-16T08:00:00.252+05:30श्रद्धा और विश्वास<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh81FjAvLnY47IpUdd962JxQ0JZxgJNJJLAP6iFqHNCA0iN1bZE9XPUx2unNdpUuSC9zr6K5niHA-iWlehIFKiQkftpCd53mitZi9vR5GrIqtXvY4q7HCjWpzeX7_V5HRcXFCztzLJHLnJbt0JaoYC6VWKak-lKMg6sggBYG0igwzEBQzEzcuSj_vBNN2Qk/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh81FjAvLnY47IpUdd962JxQ0JZxgJNJJLAP6iFqHNCA0iN1bZE9XPUx2unNdpUuSC9zr6K5niHA-iWlehIFKiQkftpCd53mitZi9vR5GrIqtXvY4q7HCjWpzeX7_V5HRcXFCztzLJHLnJbt0JaoYC6VWKak-lKMg6sggBYG0igwzEBQzEzcuSj_vBNN2Qk/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /> <span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 14pt; text-align: justify;"> </span><p></p><p><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 14pt; text-align: justify;">विज्ञान के आविष्कार और खोज वर्षों के
सतत प्रयास का फल है। आज वह जिस मुकाम पर है वहाँ तक पहुंचने में उसे शताब्दियाँ लगीं
और अभी भी वह </span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 14pt; text-align: justify;">‘<span lang="HI">बच्चा</span>’<span lang="HI"> ही है। एक ऐसा समय भी था
जब उष्णता को नापने का न कोई यंत्र था न ही कोई मापदंड। लेकिन फिर विज्ञान को इसका
ज्ञान हुआ और ताप को नापने के यंत्र भी बने और उनके यूनिट मसलन सेंटीग्रेड –
फ़ौरेनहाइट आदि ईजाद हुए। उसी प्रकार एक समय था जब दिन</span>,<span lang="HI"> समय</span>,<span lang="HI"> वजन</span>,<span lang="HI"> लंबाई</span>,<span lang="HI"> चौड़ाई</span>,<span lang="HI"> कोण</span>,<span lang="HI"> गति</span>,<span lang="HI"> दबाव</span>,<span lang="HI"> ध्वनि आदि किसी को भी नापने के यंत्र नहीं थे लेकिन विज्ञान ने प्रगति की
और उसने नये-नये यंत्रों का आविष्कार किया और उनकी यूनिट भी ईज़ाद होती चली गईं। ऐसा
नहीं था कि जब तक इनकी खोज नहीं हुई</span>,<span lang="HI"> इनका आविष्कार नहीं हुआ</span>,<span lang="HI"> ये नहीं थीं। ये थीं लेकिन हमें उनका ज्ञान नहीं था। आज भी विज्ञान इतना
सक्षम नहीं हुआ कि अच्छाई-बुराई</span>,<span lang="HI"> नीला-हरा</span>,<span lang="HI"> सत्य-झूठ आदि को नाप सके और उनकी गणना कर सके। शायद एक समय ऐसा आयेगा कि
विज्ञान इनकी तह तक पहुँच जाएगा और इनके हल भी खोज निकालेगा। श्रद्धा और विश्वास की
भी विज्ञान के दृष्टिकोण से यही स्थिति है। अगर विज्ञान अभी वहाँ तक नहीं पहुँच
सका है तो इसका यह अर्थ नहीं है कि इनका न कोई महत्व है</span>,<span lang="HI"> न
अस्तित्व। और ऐसा भी नहीं है कि ये हमें स्पर्श नहीं करते या हमें प्रभावित नहीं
करते। विज्ञान बजाय यह मानने के कि हम अभी नादान हैं इनके प्रभाव और अस्तित्व को
कमतर आँकता है या नकार देता है। श्रद्धा और विश्वास हमारे चरित्र के वे विशेष गुण
हैं जिनका हमारे जीवन को निखारने में विशेष सहयोग है। </span></span></p>
<p style="background: white; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>प्रसिद्ध व्यवसायी जगदीश एक व्यापारी के
साथ सौदा करने</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">,<span lang="HI"> अपने सहायक विजय <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>के साथ मथुरा की यात्रा पर थे। वे नाव से अपने
शहर लौट रहे थे। घाट पर विजय और कूली ने उसका सामान नाव पर रख दिया। वर्मा उसमें
चढ़ने ही वाले थे कि उन्हें कुछ याद आया</span>,<span lang="HI"> </span>"<span lang="HI">मैं कुछ भूल गया। एक मिनट रुको</span>," <span lang="HI">उसने विजय को
निर्देश दिया और नहर की ओर चल दिये। वे कुछ मिनटों के बाद वापस आ गये</span>, <span lang="HI">उनके हाथ में एक थैली सी कोई चीज़ थी।</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>घर पहुंचकर वर्मा ने विजय से कहा</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">,
"<span lang="HI">यह छोटा सा पार्सल चंपावती आंटी के पास ले जाना। बस उन्हें
बताना कि मैं यह उनके लिए मथुरा से लाया हूं। वे समझ जाएंगी।" विजय अपने
मालिक के प्रति वफादार था। उन्होंने पार्सल चंपावती देवी तक पहुंचाया। उसमें एक
रुमाल में मुट्ठी भर रेत थी। </span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>चंपावती देवी एक विधवा थीं</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">,
<span lang="HI">जो एक कुलीन परिवार से थीं और सभी उनका सम्मान करते थे। वे वर्मा को
अपने बेटे की तरह प्यार करती थीं। </span>"<span lang="HI">मेरा बच्चा जगदीश
वापस आ गया है क्या</span>?" <span lang="HI">छोटा पार्सल प्राप्त करते समय
बुढ़िया ने खुश होकर कहा</span>,<span lang="HI"> "वह कितना कर्तव्यनिष्ठ है कि
अपने सारे कामकाज के बीच मेरी छोटी सी मांग को याद रखता है! जब मैंने उनकी मथुरा
यात्रा के बारे में सुना</span>, <span lang="HI">तो मैंने उनसे यमुना नदी की एक
मुट्ठी मिट्टी लाने के लिए कहा था, पवित्र नदी यमुना से। उन्होंने मेरी बात मानने
में कोई कोताही नहीं बरती। मेरे लिए यमुना की मिट्टी से अधिक कीमती और क्या हो
सकता है!” महिला ने मिट्टी को एक चांदी के बक्से में रख दिया। खुशी और श्रद्धा में
उनके आँखों से आंसू की एक बूंद मिट्टी पर गिरी।</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>विजय शर्मिंदगी और अपराध बोध से कांप
उठा। वे ही जानते थे कि वर्मा मथुरा से मिट्टी लाना भूल गये हैं। गाड़ी पर चढ़ते
समय ही वर्मा जी को इसकी याद आई थी और वे तेजी से वापस जाकर नहर के किनारे से कुछ
मिट्टी उठाकर अपने रूमाल में डाल ली थी।</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>विजय को पता था कि वर्मा जी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>नास्तिक हैं। वे लोगों की ईश्वर में आस्था और
उनके द्वारा किये जाने वाले अनुष्ठानों पर हँसते हैं। लेकिन जहां तक एक व्यवसायी
के रूप में उनके कैरियर का सवाल है</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">, <span lang="HI">वह एक
ईमानदार और अनुभवी व्यक्ति थे। उन्होंने महिला के अनुरोध को बचकाना माना था। वह
मिट्टी चंपावती देवी को संतुष्ट करने के लिए पर्याप्त थी। उनका मानना था कि
यमुना की मिट्टी में न कुछ खास बात है या न यह सचमुच उस महिला का भला कर सकती है।</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; margin: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"> <span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">विजय ने यह सोचकर खुद को
सांत्वना दी कि आख़िर उसने चंपावती देवी से झूठ नहीं बोला था। उसने केवल एक कार्य
किया था। समय बीतता गया। चंपावती देवी की मौत हो गयी। वर्मा ने अपने व्यवसाय से
संन्यास ले लिया। विजय भी सेवानिवृत्त हो गए थे</span>, <span lang="HI">लेकिन वे
वर्मा के विश्वासपात्र बने रहे।</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>चंपावती देवी के पोते की शादी वर्मा की
बेटी से हुई थी। एक बार वर्मा बीमार पड़ गये। उनकी हालत खराब हो गई। उनके दामाद</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">,
<span lang="HI">चंपावती देवी के पोते</span>, <span lang="HI">एक प्रतिभाशाली
चिकित्सक थे। उन्होंने और विजय ने वर्मा को उनकी शारीरिक दुर्दशा से बाहर निकालने
की पूरी कोशिश की</span>,<span lang="HI"> लेकिन एक दिन डॉक्टर ने विजय से कहा</span>,
"<span lang="HI">अंकल</span>, <span lang="HI">मैंने उम्मीद छोड़ दी है। कुछ भी
काम नहीं कर रहा है। वर्माजी डूब रहे हैं।"</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>अचानक चिकित्सक को कुछ याद आया।
"अंकल</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">, <span lang="HI">कृपया यहीं रहें। मैं जल्द ही वापस आऊंगा।" चिकित्सक
एक छोटी बोतल लेकर लौटा और उसने उसकी सारी सामग्री वर्मा जी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>के मुंह में डाल दी। वर्मा में सुधार के लक्षण
दिखे और कुछ ही दिनों में वह पूरी तरह ठीक हो गए।</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>एक दिन</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">, <span lang="HI">जब विजय और चिकित्सक एक दोस्त के घर जा रहे थे</span>, <span lang="HI">चिकित्सक
ने कहा</span>, "<span lang="HI">अंकल! अजीब चीजें होती हैं</span>, <span lang="HI">आखिरकार! क्या आप जानते हैं कि मेरे ससुर को किसने बचाया</span>? <span lang="HI">मेरी दादी ने मुझे एक चाँदी का डिब्बा दिया था</span>, <span lang="HI">इस
संदेश के साथ कि इसमें कुछ पवित्र मिट्टी है। उसने एक चुटकी मिलाकर कई बीमार लोगों
को ठीक किया था। पानी के साथ मिट्टी का मिश्रण और उन्हें पानी पिलाना! जब मुझे
यकीन हो गया कि मेरी दवा मेरे ससुर को नहीं बचा पाएगी</span>, <span lang="HI">तो
मैंने दादी के नुस्खे को आजमाने का फैसला किया - और यह काम कर गया!"</span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>विजय ने शुरुआत की। वह उस मिट्टी की
प्रकृति को जानता था। लेकिन उन्हें यह भी एहसास हुआ कि चंपावती देवी द्वारा इस पर
गिराए गए<b><i> आंसू की बूंद से जल वास्तव में एक पवित्र चीज़ में बदल गई थी</i></b></span><b><i><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">,<span lang="HI"> गहरी आस्था</span>, <span lang="HI">प्रेम</span>, <span lang="HI">श्रद्धा और
कृतज्ञता के आंसू।</span></span></i></b><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>क्या अखंड विश्वास किसी सामान्य चीज़ को
विशेष शक्ति से भर सकता है</span><span style="color: #383838; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt;">? <span lang="HI">कहानी बताती है कि बूढ़ी महिला के विश्वास ने</span>,
<span lang="HI">अपने आँसुओं के माध्यम से</span>, <span lang="HI">एक सामान्य चीज़ को
गुणात्मक उन्नति प्रदान की</span>, <span lang="HI">अंततः - और विडंबना यह है - उस
आदमी को भी लाभ पहुँचाया जिसने इसके बारे में न कभी कुछ भी सोचा था और न ही इस पर
विश्वास था। </span><strong><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-weight: normal;"><o:p></o:p></span></strong></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>श्रद्धा और विश्वास का न तो
कोई वैज्ञानिक आधार है न ही यह पूरे विश्वास के साथ कहा जा सकता है कि इसका असर
होता है। लेकिन इसे अ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">-<span lang="HI">वैज्ञानिक</span>,<span lang="HI"> अंधविश्वास मान कर पूरी तरह खारिज भी नहीं किया जा सकता। सबसे बड़ी बात यह
है कि इसमें न कोई धन लगता है न ही समय बस मन में एक दृढ़ता आती है</span>,<span lang="HI"> और यही दृढ़ता अपना असर दिखती है। अंत में<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>करते तो हम ही हैं लेकिन करवाता कोई और ही है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुझाव</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर सुनें
: </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><a href="https://youtu.be/4VCsGLoUKvc">https://youtu.be/<span lang="HI">4</span>VCsGLoUKvc</a><o:p></o:p></span></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-75835589598501053622024-02-09T08:00:00.001+05:302024-02-09T08:00:00.348+05:30क्या आप रिटायर्ड हैं? (मेरे विचार)<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgne396znr5HsPAE72W2dKEWUNJ__UK7TyiRIToeDeyf_jG-KDRIluTTaz1B_FrLEvLtlJb7n7O69YfKd-avlW9tpy-iYh-GbUl_SC2QaOoCfMktcHDYr3CzpKsmaXahU7XjvFnXXS6WXfUT_120NEGrMDcUX4PXTVxi6IKKnXRfxvjSsfG0cRjTLqZZUAe/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgne396znr5HsPAE72W2dKEWUNJ__UK7TyiRIToeDeyf_jG-KDRIluTTaz1B_FrLEvLtlJb7n7O69YfKd-avlW9tpy-iYh-GbUl_SC2QaOoCfMktcHDYr3CzpKsmaXahU7XjvFnXXS6WXfUT_120NEGrMDcUX4PXTVxi6IKKnXRfxvjSsfG0cRjTLqZZUAe/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /> <p></p><p><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">जिस क्षण मनुष्य आगे बढ़ना बन्द कर देता है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">वह पीछे जाता है। जिस क्षण वह सन्तुष्ट होकर बैठ जाता है
तथा और आगे अभीप्सा नहीं करता वह मरना शुरू कर देता है। जीवन है गति</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">जीवन है प्रयास</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">जीवन है आगे की ओर बढ़ना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">एक पहाड़ी चढ़ाई चढ़ना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">नये-नये ज्योति-शिखरों को पार करना और भविष्य की चरितार्थता
की ओर अग्रसर होना। विश्राम करने की इच्छा से बढ़ कर खतरनाक कोई वस्तु नहीं है। <b><i>हमें
विश्राम की खोज करनी चाहिये कर्म में</i></b></span><b style="text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">प्रयास में</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">आगे की ओर बढ़ने में उस सच्चे विश्राम की जो भागवत कृपा में
पूर्ण भरोसा रखने से</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">इच्छाओं के अभाव से</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">अहं पर विजय
प्राप्त करने से मिलती है।</span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>मैं अपनी मेज पर बैठा कार्य
में व्यस्त भी था और साथ ही खिड़की (काउंटर) के बाहर सोफ़े पर बैठे बुजुर्ग सज्जन से
वार्तालाप भी कर रहा था। अचानक उन्होंने पूछा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> </span>“<span lang="HI">क्या आप सेवानिवृत्त (रिटायर्ड) हैं</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“नहीं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">”,<span lang="HI"> मैंने कहा।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“लेकिन अभी अपने बताया कि आप पुणे में रहते है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">?<span lang="HI"> तब फिर आप यहाँ आश्रम में इतने लंबे समय के
लिए कैसे रहते हैं</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मैं उनका प्रश्न समझ रहा था लेकिन सोच समझ कर पूछ लिया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “क्यों</span>,<span lang="HI"> पुणे में
रहने</span>,<span lang="HI"> आश्रम में लंबा समय गुजारने और सेवानिवृत्त होने का
आपस में क्या संबंध है</span>?<span lang="HI">”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“नहीं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> वो...”</span>,<span lang="HI"> उनकी उलझन सुलझने के बजाय और उलझ गई। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">आगे क्या प्रश्न करें और कैसे करें यह उन्हें नहीं सूझ रहा
था। मैंने उनकी सहायता करनी शुरू की</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “सेवानिवृत्त होने से आपका क्या अर्थ है</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">खिड़की के उस ओर बैठे वे बुजुर्ग साफ देख रहे थे कि मैं भी
वृद्धावस्था में ही हूँ लेकिन शायद उनकी उम्र मुझ से ज्यादा ही रही होगी। गला साफ
कर उन्होंने धीरे से पूछा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
“आप नौकरी करते थे</span>?”<span lang="HI"> यह स्पष्ट था कि सेवानिवृत्त होने से
उनका तात्पर्य था नौकरी</span>,<span lang="HI"> व्यवसाय या पेशे से निवृत्ति। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“नहीं मेरा अपना व्यवसाय था।”</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">वे थोड़ा आश्वस्त हुए और थोड़ा विस्तार से बताने लगे कि वे
जैविक खेती करते हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
बीच-बीच में आश्रम में आ जाते हैं। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मुझे अपनी बात कहने का सूत्र मिल गया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> </span>“<span lang="HI">क्यों</span>,<span lang="HI"> आश्रम क्यों आते हैं</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“मुझे अच्छा लगता है। बड़ी शांति मिलती है। यहाँ का जीवन बड़ा
सरल</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> आडंबर विहीन और सीधा-सदा है</span>,<span lang="HI"> सुकून मिलता है</span>,<span lang="HI"> जीवन का सुख अनुभव होता है और
मिलता है भाग-दौड़ की जिंदगी से थोड़ा विश्राम”</span>,<span lang="HI"> उन्होंने
मुसकुराते हुए कहा।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मैंने पूछा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “आपके परिवार में और कौन-कौन <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>है</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">उन्होंने बताया कि उन्होंने अपनी सारी जिम्मेदारियों का निर्वाह
कर लिया है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> बच्चों की
शादी कर दी</span>,<span lang="HI"> सब अपनी-अपनी नौकरी में लगे हैं और पत्नी
आध्यात्मिक प्रवृत्ति की हैं.....</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मैंने उन्हें बीच में ही टोका</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “जब आपको यहाँ अच्छा लगता है तब आप भी लंबे
समय के लिए यहाँ क्यों नहीं आ जाते हैं</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">उनके चेहरे पर फिर एक उलझन लटक आई। मेरे प्रश्न का उत्तर
देने के बजाय उन्होंने प्रश्न किया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “आप यहाँ क्या करते हैं</span>?<span lang="HI"> मैं देखता हूँ
यहाँ न पूजा-पाठ होता है</span>,<span lang="HI"> न ही कीर्तन-प्रवचन</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मैंने बताया कि प्रातः उठने से लेकर रात्रि सोने तक फुरसत
नहीं मिलती</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> कुछ-न-कुछ
चलता ही रहता है।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>संक्षेप में <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अपनी दिनचर्या बताई और पूछा</span>,<span lang="HI"> “आपको क्या लगता है</span>,<span lang="HI"> खिड़की के इस ओर बैठा मैं कुछ काम
कर रहा हूँ या विश्राम कर रहा हूँ</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“नहीं-नहीं भाई साहब आप तो बड़ी अच्छी सेवा का काम कर रहे
हैं।”</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“आप भी बड़े अजीब हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> आपने अभी बताया कि आपको यहाँ का जीवन बड़ा अच्छा लगता है</span>,<span lang="HI"> आप के विचार से मैं यहाँ अच्छा काम कर रहा हूँ और तब आप भी यहाँ लंबे समय
के लिए क्यों नहीं आते</span>?”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">वे सोफ़े पर से उठ कर मेरे समीप आ गए और फुसफुसा कर धीरे से पूछा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “क्या यह आश्रम आपको अच्छी तनख़ाह भी देता
है</span>?”,<span lang="HI"> और इसके साथ-साथ जोड़ा</span>,<span lang="HI"> “मैं जब
रिटायर्ड हो जाऊंगा तब आऊँगा।” मैं हंस पड़ा</span>,<span lang="HI"> “अब आपके
रिटायर्ड होना में क्या बाकी है</span>,<span lang="HI"> अब तो ईश्वर ही आपको दुनिया
से रिटायर्ड करेंगे। जहां तक आश्रम के </span>‘<span lang="HI">कुछ</span>’<span lang="HI"> देने के बात है</span>,<span lang="HI"> हाँ आश्रम मुझे बहुत कुछ देता है</span>,<span lang="HI"> मसलन बड़ी शांति देता है</span>,<span lang="HI"> सरल और सीधा-सदा जीवन देता
है</span>,<span lang="HI"> सुकून देता है</span>,<span lang="HI"> जीवन का सुख देता
है और इसके साथ ही देता है एक विश्वास और आत्म संतोष कि जीवन में<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आखिर कुछ तो करने का मौका मिला। अब आप ही
बताइये</span>,<span lang="HI"> जो इतना कुछ देता है जिसने जीवन को सार्थक बना दिया
उससे कुछ लूँ की दूँ।” </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“आप ठीक ही कह रहे हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> जिसके पीछे पूरा जीवन दौड़ते रहे वह इतनी सहजता से आपने हासिल
कर लिया। समाज से लिया ऋण भी चुका रहे हैं और एक सुकून की जिंदगी जी रहे हैं।”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“भाई साहब</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">!<span lang="HI"> आप भी एक
बहुत अच्छा कार्य कर रहे हैं</span>,<span lang="HI"> जैविक खेती। आप अपने कार्य को </span>‘<span lang="HI">अपने</span>’<span lang="HI"> लिए न कर समाज के लिए करना प्रारम्भ कर
दीजिये। जो कुछ भी पैदा करते हैं उसे समाज और माँ को अर्पित कर दें। लोगों को
जैविक उत्पाद सिखाएँ</span>,<span lang="HI"> इसका महत्व समझाएँ। और सबसे बड़ी बात इसके
उत्पाद को कैसे सस्ता और कम मूल्यों पर जनता तक पहुंचाया जाय इस पर विचार कीजिये।
अगर यह न कर सकें तो आश्रम आ जाएँ</span>,<span lang="HI"> यहाँ कई एकड़ जमीन है</span>,<span lang="HI"> यहाँ आश्रम के लिए कीजिये। जीवन बदल जायेगा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>सेवानिवृत्ति का अर्थ क्या है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">?<span lang="HI"> विश्राम का समय</span>,<span lang="HI"> एक
ऐसा समय जिसमें आरोहण है अवरोहण नहीं। कहाँ से विश्राम</span>?<span lang="HI">
नौकरी से</span>,<span lang="HI"> व्यवसाय से</span>,<span lang="HI"> भौतिकता से</span>,<span lang="HI"> पैसे कमाने की जिद्दो-जहद से। जो करते रहें हैं उससे आगे की सोचना और उस
पर कार्य करना। यह जीवन से विश्राम नहीं है। विश्राम ऐसा नहीं होना चाहिये जो जीवन
को निश्चेतना और तमस् में धकेल दे। रिटायरमेंट तो एक आरोहण होना चाहिये</span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
'</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">प्रकाश</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">'
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">पूर्ण </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">'</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">शान्ति</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">' </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">पूर्ण </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">'</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">नीरवता</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">' </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">में आरोहण</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">ऐसा विश्राम जो अन्धकार से निकल ऊपर उठता है। कइयों को
अंधकार से निकाल कर प्रकाश में लाता है। तब वह सच्चा विश्राम होता है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">ऐसा विश्राम जो आरोहण है। </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जीवन में कितनी ही बार हमें
ऐसे लोग मिलते हैं जो शान्तिप्रिय इसलिए होते हैं कि वे लड़ाई से डरते हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">जो संग्राम जीतने से पहले ही आराम के लिए लालायित होते हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">जो अपनी जरा-सी प्रगति से सन्तुष्ट हो जाते हैं और अपनी
कल्पना तथा कामनाओं में उसे ऐसी अद्भुत प्राप्ति समझ लेते हैं जो उनके आधे रास्ते
में रुक जाने को न्याय संगत ठहराती है। ऐसे </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">शांतिप्रिय</span>’<span lang="HI"> लोग पाप और अत्याचार को बढ़ावा देते हैं</span>,<span lang="HI"> ये डरपोक
लोग आलसी होते हैं।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>सामान्य जीवन में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">निःसन्देह</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">ऐसा बहुत होता है। वस्तुतः इसने मानवजाति को एक तरह से
मुर्दा बना दिया है और मनुष्य को वैसा बना डाला है जैसा वह आज है : "जब तक
युवा हो काम करो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">धन</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">सम्मान</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">पद का अर्जन करो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">थोड़ी दूर दृष्टि रखो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">कुछ बचाओ और एक पूंजी जमा कर लो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">पदाधिकारी बनो</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">ताकि जब तुम चालीस के होओ तो </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">'</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">आराम कर सको</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">', </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">अपनी आमदनी का और बाद में पेन्शन का उपभोग कर सको</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">जैसा कि लोग कहते हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">सु-अर्जित विश्राम का आनन्द लो। " - बैठ जाना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">रास्ते में रुक जाना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">आगे न बढ़ना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">सो जाना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">समय से पहले कब्र की ओर चल देना</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">जीवन के उद्देश्य और प्रयोजन के लिए जीना ही बन्द कर
देना-बैठ जाना! यह रिटायरमेंट नहीं मौत है। </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>सच्चा विश्राम चेतना को
विस्तृत करने से</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">विश्वभावापन्न बनने से मिलता है। संसार जितने विशाल बन जाओ
और तुम सदा आराम में रहोगे। कर्म की अतिशयता में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">रणस्थली के बीचोंबीच</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">विविध प्रयासों के पूर्ण प्रवेग में तुम अनन्तता और
शाश्वतता की विश्रान्ति को अनुभव करोगे। यह है सच्चा रिटायरमेंट। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(आंतरिक रूप से
जीना – पृ-12)</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुझाव</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर
सुनें : </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><a href="https://youtu.be/kcEmgQG8fIE">https://youtu.be/kcEmgQG<span lang="HI">8</span>fIE</a><o:p></o:p></span></i></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-50358593003480767422024-02-02T08:00:00.002+05:302024-02-02T08:00:00.322+05:30सूतांजली फरवरी 2024<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHFqG2nWOAUnlZPyqIpkcTAGQh3akF5-0z75px91qweAS_hDDm0I9nTbMLYOcrGFO51jBBBGle9aWJzYV-zFjICpePlZVR-Uv7eF0Bxz2Wi6l78SVe2uMFlhhay-yPOkG1z7XFUbbUGBmJYuqahsg8eP4eRR0muNzgrKcyr6iki9L611Cp0SJiW2koC0LZ/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHFqG2nWOAUnlZPyqIpkcTAGQh3akF5-0z75px91qweAS_hDDm0I9nTbMLYOcrGFO51jBBBGle9aWJzYV-zFjICpePlZVR-Uv7eF0Bxz2Wi6l78SVe2uMFlhhay-yPOkG1z7XFUbbUGBmJYuqahsg8eP4eRR0muNzgrKcyr6iki9L611Cp0SJiW2koC0LZ/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></i></div><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="EN-US" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><a href="https://youtu.be/RLG-A3qpPCo">https://youtu.be/RLG-A<span lang="HI">3</span>qpPCo</a><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ब्लॉग पर पढ़ें : </span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2024/02/2024.html">https://sootanjali.blogspot.com/2024/02/2024.html</a></span><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><p>
</p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-24366860682652782822024-01-19T08:00:00.001+05:302024-01-19T08:00:00.258+05:30 क्या पसंद है और क्या है अच्छा?<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbVHiPNiBIN0RUL5xUtEAdaICTu5dsdRj9Oz-DKnhABe1cqR0Vh9yCXlmzDAJtdqKVhRfhXpT6YgwaCTwfod7dcMb4lvtIHt2CxcfdD2_kOt3kXpPt_rMTN-dHp62D8WGAmwUI3ciUc6qBc5MYnixSmR9GFHUG532TefMeZ55T3662mmzgP3Gjd04n2LA-/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbVHiPNiBIN0RUL5xUtEAdaICTu5dsdRj9Oz-DKnhABe1cqR0Vh9yCXlmzDAJtdqKVhRfhXpT6YgwaCTwfod7dcMb4lvtIHt2CxcfdD2_kOt3kXpPt_rMTN-dHp62D8WGAmwUI3ciUc6qBc5MYnixSmR9GFHUG532TefMeZ55T3662mmzgP3Gjd04n2LA-/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /><p><br /></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">यह व्यंग चित्र (कार्टून) देख कर आपको बीते हुए दिन याद आ
रहे होंगे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> आ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">ना</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"> ही चाहिये। बल्कि अगर याद नहीं आ रही है तब यह प्रश्न उठता है कि क्या डेनिस
के कार्टून अपने नहीं देखे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">?<span lang="HI"> </span>‘</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">Dennis the Menance’<span lang="HI"> के नाम से </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">अखबारों में</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> पत्रिकाओं में इसके नये व्यंग
चित्र का बेसब्री से इंतजार रहता था। इसके जनक थे हांक केचाम (</span>Hank
Ketcham)<span lang="HI"> जिसने अवतार लिया था 12 मार्च 1951 को। यह कई व्यक्तियों
के हाथों से गुजरता हुआ अब</span>,<span lang="HI"> 2010 से</span>,<span lang="HI">
उनके लड़के स्कॉट द्वारा लिखा और बनाया जाता है।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"> अब हम आते
हैं इस कार्टून पर। क्या आप अंदाज लगा सकते हैं कि इस कार्टून में क्या चल रहा है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">?<span lang="HI"> यह तो साफ नजर आ रहा है
कि डेनिस अपने अनोखे लेकिन चिर-परिचित अंदाज में खड़ा है और शायद कुछ बोल रहा है। उसके सामने
एक महिला कुछ पका रही है जो संभवतः उसकी माँ है। अगर दिमाग पर थोड़ा और ज़ोर लगाएँ
तो लगता है कि उनके बीच जो खाना पकाया जा रहा है उसके बारे में ही बातचीत हो रही है।
लेकिन उनके बीच क्या बात हो रही है</span>?<span lang="HI"> यही है महत्वपूर्ण। ठहरें</span>,<span lang="HI"> आगे बढ़ने के पहले जरा आए सोचें</span>,<span lang="HI"> अटकलें लगाएँ- </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">क्या डेनिस पूछा रहा है कि आज क्या पक रहा है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">?<span lang="HI"> या </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">खेलने जाने की अनुमति मांग रहा है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">?<span lang="HI"> या</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">वह अपनी माँ की सहायता करना चाहता है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">न</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> नहीं इनमें से कुछ भी नहीं। लेकिन फिर क्या</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">डेनिस अपनी माँ से पूछ रहा है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> “क्या मुझे कुछ ऐसा मिल रहा है जो मुझे पसंद
है या कुछ ऐसा जो मेरे लिये अच्छा है</span>?<span lang="HI">” </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">कुछ देर इस प्रश्न का आनंद लीजिये</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> फिर हम प्रयत्न करेंगे इसकी गहराई में उतरने
का। - “हमें क्या मिल रहा है – हमें पसंद है
या हमारे लिए अच्छा है</span>?”<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"> इस
वार्तालाप से यह जाहीर है कि डेनिस जानता है कि उसे क्या पसंद है और उसे यह भी
मालूम है कि उसके लिए क्या अच्छा है। उसे अच्छा-बुरा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> सही-गलत सीखाने या बताने
की अवश्यकता नहीं है</span>,<span lang="HI"> यह उसे ज्ञात है। इतना ही नहीं उसे इस
बात का संदेह भी है कि जो पक रहा है वह उसे पसंद नहीं है बल्कि उसके लिए अच्छा है।
इसके बाद भी वह इस आशा से पूछ रहा है कि शायद उसे उसके मनोनुकूल उत्तर मिल जाये या
फिर उसके मनोनुकूल पका दिया जाये। लेकिन हम जानते हैं कि ऐसा नहीं होगा। वही पकेगा
जो पक रहा है और जो पक रहा है वह उसके लिये अच्छा है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"> इसके विपरीत
हम यह मानते हैं कि बच्चे को </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">‘<span lang="HI">पसंद और अच्छे</span>’<span lang="HI"> का ज्ञान नहीं है। लेकिन सही यही है
कि वह दोनों का फर्क जानता है। पसंद और अच्छे का ही नहीं बल्कि </span>‘<span lang="HI">सही और गलत</span>’,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">अच्छे और बुरे</span>’<span lang="HI"> का फर्क भी वह जानता है। फिर बच्चा बुरे की तरफ ही क्यों प्रवृत्त होता
है</span>?<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">बुरे</span>’<span lang="HI"> में
आकर्षण है और हाथों हाथ लाभ नजर आता है। अच्छे का फल मिलने में थोड़ा समय लगता है</span>,<span lang="HI"> तब तक उसका आकर्षण समाप्त हो चुका होता है और बहुधा पता ही नहीं चलता कि
जो अच्छा हुआ वह सही निर्णय के कारण हुआ। तब एक अभिभावक या शिक्षक के रूप में
हमारा उत्तरदायित्व सिर्फ इतना ही है कि हम उसे अच्छे और सही की तरफ प्रेरित करें</span>,<span lang="HI"> उत्साहित करें। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"> हमने ही अपने
कृत्यों से उसे अच्छे के बजाय बुरे की तरफ प्रेरित किया है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">अच्छे</span>’<span lang="HI"> के बजाय </span>‘<span lang="HI">पसंद</span>’<span lang="HI"> की तरफ धकेला
है</span>,<span lang="HI"> सही के बदले गलत को आकर्षक बनाया है। और इसे ठीक करने का
केवल एक ही उपाय है – हम अपने कृत्यों को बदलें</span>,<span lang="HI"> हम खुद सही
और अच्छे करें। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"> </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">भारत के एक महान योगी के शिक्षा सिद्धान्त सिर्फ बच्चे पर ही
नहीं हम पर भी लागू होते हैं - </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">"सच्चे शिक्षण का पहला सिद्धान्त है
कि <b>कुछ भी सिखाया नहीं जा सकता।</b> शिक्षक तो एक सहायक एवं पथ प्रदर्शक है।
उसका काम है सुझाव देना</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">, <span lang="HI">थोपना नहीं। वह सचमुच हमारे मानस को प्रशिक्षित नहीं करता</span>, <span lang="HI">वह तो उसे केवल यह दिखाता है कि अपने ज्ञान के उपकरणों को कैसे पूर्ण
बनाया जाये और इस प्रक्रिया में वह उसे सहायता और प्रोत्साहन प्रदान करता है। वह
उसे ज्ञान नहीं देता</span>, <span lang="HI">वह उसे यह दिखाता है कि अपने लिये
ज्ञान कैसे प्राप्त किया जाए। वह अंदर स्थित ज्ञान को बाहर प्रकट नहीं करता</span>;
<span lang="HI">वह केवल यह दिखलाता है कि ज्ञान कहाँ स्थित है और उसे ऊपरी तल पर
आने के लिये कैसे अभ्यस्त किया जा सकता है।” </span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 1.0cm;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">अब एक बार इस चित्र में थोड़ा सा परिवर्तन
करते है। उस बच्चे की जगह अपने को देखें और माँ कि जगह ईश्वर को। अब बताएं ईश्वर से
हमें क्या मांगना चाहिए – वह जो हमें पसंद है या वह जिसमें हमारा अच्छा है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> भला है</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-indent: 1.0cm;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">हमारी प्रकृति हमें अपना स्वधर्म निभाने के लिये प्रेरित
करती है</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-no-proof: yes;">,<span lang="HI"> लेकिन हम उसकी सुनते नहीं
हैं</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुझाव</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर
सुनें : </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-language: EN-US;"><a href="https://youtu.be/XnoATJWV4og">https://youtu.be/XnoATJWV<span lang="HI">4</span>og</a></span>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-52766540151675185942024-01-12T08:00:00.001+05:302024-01-12T08:00:00.144+05:30 क्या है महान लक्ष्य?<p><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEit4F9G-QtZAgD06_GtFK08ADX2BMfpu0IknRGxSJcKUUvmfbnefEEReawhzUZMZ5Fp4Ynx_2dKpYeXr14UfzvWOZvwZQlmFsRYFu5LHawyCAq9KD_kYQY1__Z9wxKJGkBZ1x8z06yEdTnWY8DpAz30AJI8rpgrK3_X1GE4XyFu-Xrq4GcT5vXUPr-SVTWg/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEit4F9G-QtZAgD06_GtFK08ADX2BMfpu0IknRGxSJcKUUvmfbnefEEReawhzUZMZ5Fp4Ynx_2dKpYeXr14UfzvWOZvwZQlmFsRYFu5LHawyCAq9KD_kYQY1__Z9wxKJGkBZ1x8z06yEdTnWY8DpAz30AJI8rpgrK3_X1GE4XyFu-Xrq4GcT5vXUPr-SVTWg/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /> <span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> किसे कहेंगे महान लक्ष्य</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">
क्या अकूत संपत्ति का मालिक होना महानता है</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> देश-विदेश
में कारोबार का होना महानता है। ऐश्वर्य-वैभव का होना महानता है</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">
कैलिफोर्निया की बे-एरिया में कंपनी का मुख्यालय होना महानता है। हजारों इंजीनियर-टेकनिशियनों
को रोजगार देना महानता है। महानता क्या है</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">?</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> कोई ऊंचा पद
हासिल करना</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> कोई
बड़ा पुरस्कार प्राप्त करना</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> आज की
तकनीकी दुनिया में करोड़ों लाइक बटोरना-फ़ौलोअर्स का होना</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">– क्या
है महानता लेना या देना! मैं या हम। सब-कुछ
अपनी मुट्ठी में होते हुए भी मुट्ठी को खुली रखना ही महानता है। सब कुछ स्वयं करते
हुए भी </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">करनहार</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> को
ही करने वाला मानना महानता है। मैं नहीं तू ही महानता है। </span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> किसी की कुल सम्पति अगर 18 हजार करोड़ रूप</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ये </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">की हो
तो 300 करोड़ रूप</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ये
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">के
प्राइवेट जेट विमान खरीदने पर ऑडिटर भी एतराज नहीं करेगा, और जब अथाह पैसा हो </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">तो </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">फिर मुश्किल
ही क्या है? यूँ भी, लक्ष्मी जब छप्पर फाड़कर धन बरसाती है तो ऐसे फैसले किसी को </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ख़र्चीले
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">नहीं
लगते। शायद इसलिए एक खरबपति के लिए जेट विमान खरीदना ऐसा </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ही </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">है जैसे
किसी मैनेजर के लिए </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मारुति </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">कार खरीदना। लेकिन</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> जो</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">हो कारपोरेशन
(Zoho Corporation) के चेयरमैन श्रीधर पर लक्ष्मी के साथ-साथ सरस्व</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ती </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">भी </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मे</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">हर</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">बा</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">न थीं।
इसलिए उनके </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">इरादे
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">औरों
से बिलकुल अलग थे। उनका अगला लक्ष्य प्राइवेट जेट खरीदना होना चाहिए था।</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
लेकिन </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">प्राइवेट
जेट खरीदना तो दूर उन्होंने अपनी कम्पनी </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">के </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">बोर्ड के </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">निर्देशकों
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">से
कहा कि वे अब कैलिफोर्निया (अमेरिका) से </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">जो</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">हो कारपोरेशन
का मुख्यालय कहीं और ले जाना चाहते हैं। </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">कहाँ</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> श्रीधर </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">के इस विचार से
कम्पनी के अधिकारी हतप्रभ </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">थे </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">क्यूंकि सॉफ्टवेरी
के लि</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ये
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">कैलिफोर्निया
</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">की
बे</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">-एरिया
से मुफीद जगह दुनिया में और कोई है ही नहीं। गूगल, एप्पल, फेसबुक, ट्विटर या सि</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">स्को
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">सब-के-सब
इस इलाके में बसे, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">फले</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">-</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">फू</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ले</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">पर श्रीधर
तो </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">कोई
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">बड़ा
अप्रत्याशित फैसला लेने जा रहे थे। वे कैलिफोर्निया से शिफ्ट होकर सीएटल या </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">हू</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">स्टन
नहीं जा रहे थे। वे अमेरिका से लगभग 13000 किलोमीटर दूर चेन्नई वापस आना चाहते थे।<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> उन्होंने बोर्ड मीटिंग में कहा कि अगर </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">डेल</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, सि</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">स्को</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, एप्पल
या माइक्रोसॉट अपने दफ्तर और रिसर्च सेंटर भारत में स्थापित कर सकते हैं तो जोहो कारपोरेशन
को स्वदेश लौटने पर परहेज क्यों है?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">श्रीधर </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">के तर्क
और प्रश्नों के आगे बोर्ड में </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मौन छा </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">गया</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">फैसला
हो चुका था। आई आई टी </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मद्रास </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">के इंजीनियर श्री</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ध</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">र वापस
मद्रास जाने का संकल्प ले चुके थे। उन्होंने कम्पनी के नए मुख्यालय को तमिलनाडु के
एक गाँव में स्थापित करने </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">का
फैसला ले लिया था </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">और
एलान के मुताबिक, अक्टूबर 2019 </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">में </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">श्रीधर ने </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">टेंक</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">सी जिले
के मथलामपराई गाँव में जोहो कारपोरेशन का </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">हे</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">डक्वार्टर शुरू
कर दिया। <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">स्वदेश क्यों लौटना चाहते थे श्रीधर?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">श्रीधर
अमेरिका की किसी एजेंसी या बैंक या स्टॉक एक्सचे</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">न्ज </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">के दबाव
के कारण स्वदेश नहीं लौटे। उनपर प्रतिस्प</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">र्धा </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">का दबाव भी नहीं
था। वे कोई नया व्यवसाय भी नहीं शुरू कर रहे थे। वे किसी नकारात्मक कारण नहीं एक सकारात्मक
विचार लेकर </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">वतन
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">लौटे।
उन्होंने कई वर्ष पहले संकल्प लिया था कि अगर जोहो ने </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">बि</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">जनेस
में कामयाबी पायी तो वे </span><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मुनाफे </span></i></b><b><i><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">का बड़ा
हिस्सा गाँव के बच्चों को आधुनिक शिक्षा देने पर खर्च करेंगे।</span></i></b><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> इसी
इरादे से उन्होंने सबसे पहले मथलामपराई गाँव में बच्चों के लिए </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">निः</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">शुल्क
आधुनिक स्कूल खोले। फोर्ब्स मैगजीन में दिए एक इंटरव्यू </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">में </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">श्रीधर
बताते हैं कि टेक्नोलॉजी को अगर ग्रामीण इलाकों से जोड़ा जाए तो गाँव से पलायन रोका
जा सकता है। गाँव में प्रतिभा है, काम करने की इच्छा है</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">इसीलिए
मैं भी बच्चों की क्लास में जाता हूँ, उन्हें पढ़ाता भी हूँ। हम न सिर्फ दूरियां मिटा
रहे हैं, न सिर्फ पिछड़ापन दूर कर रहे हैं, बल्कि शहर से बेहतर </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">डे</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">लीवरी
गाँव से देने जा रहे है... प्रोडक्ट चाहे सॉफ्टवेयर ही क्यों न हो। <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">श्रीधर बेहद सहज और सादगी पसंद
इंसान हैं। वे लुंगी और बुशर्ट में ही अक्सर आपको दिखेंगे। गाँव और तहसील में आने जाने
के लिए वे साईकिल पर ही चल निकलते हैं। उनकी बातचीत से, हाव-भाव से, ये आभास नहीं होता
कि श्रीधर एक खरबपति सॉफ्टवेटर उद्योगपति हैं जिन्होंने 9 हजार से ज्यादा लोगों को
रोजगार दिया है जिस</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">में </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">अधिकाँश इंजीनियर है। उनकी कम्पनी के ऑपरेशन
अमेरिका से लेकर जापान और सिंगापुर तक फैले हैं जहाँ 9,300 टेक-कर्मियों को रोजगार
मिला है। श्रीधर का कहना है कि आने वाले वर्षों में वे करीब 8 हजार टेक रोजगार भारत
के गाँवों में उपलब्ध कराएंगे और ग्लोबल सर्विस को देश के </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ग्रामीण </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">इलाकों
में </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">स्थानांतरित
</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">करेंगे।
शिक्षा के साथ गाँवों में वे आधुनिक अस्पताल, सीवर सिस्टम, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">पीने का पानी</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">, सिंचाई,
बाजार और स्किल सेंटर स्थापित कर रहे हैं। </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">सरकार ने 2021 में उन्हें
पद्मश्री से नवाजा है। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> महान लक्ष्य का कोई एक निश्चित सूत्र
नहीं है। जो बात पन्नों में लिखी जाती है विद्वान जन उसे कुछ पंक्तियों में बयाँ
कर देते हैं। कोलकाता विश्वविद्यालय</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> हिन्दी
विभाग के आचार्य स्व. विष्णुकान्त जी शास्त्री की ये पंक्तियाँ देखें :</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> बड़ा काम करना है मुझको</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> मैंने पूछा मन से। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> बड़ा लक्ष्य हो बड़ी तपस्या </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> बड़ा हृदय मृदुवाणी।</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> किन्तु
अहम छोटा हो जिससे </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> सहज
मिले सहयोगी।</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> दोष
हमारा श्रेय राम का </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> यह प्रवृत्ति कल्याणी। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">और
यही है महानता</span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> सब
कुछ करने की क्षमता होने पर भी यह स्वीकार करना कि सब दोष हमारे हैं सब उपलब्धि
राम की है। </span><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><i><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">(</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">इन पंक्तियों को मुझ
तक प्रेषित करने का श्रेय जाता है हमारे एक सुधि पाठक / सब्सक्राइबर श्री श्री गोपालजी डागा को जिन्हें यह हठात मिली अपनी पत्नी</span></i><i><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">,</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> सुधा भाभी के संग्रह
में। उनका अतिशय आभार।</span></i><i><span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">)
<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सुझाव</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर
सुनें : </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<span lang="EN" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><a href="https://youtu.be/Qr9_bC8lxBE">https://youtu.be/Qr<span lang="HI">9</span>_bC<span lang="HI">8</span>lxBE</a></span><div><br /></div>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-89262364548142235442024-01-05T08:00:00.001+05:302024-01-05T08:00:00.140+05:30सूतांजली जनवरी 2024<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPIUxrpnoio20YdqEd10fVvP0-yRwdStTap2fWw_nzsoqtj6x7s_hhQv8fyz4A0CrNGjTWBEU64C5kZyUFDjdA0q1Ex0S6C-82lPodp6IBfoMQdUA8Pa2Rb4rWOeqitGCpCxvliOlK8nMEU4PXVXoMP_XBVzd7QpE8lpFa0X9lCBvjqVfERHiXPLT72jZY/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPIUxrpnoio20YdqEd10fVvP0-yRwdStTap2fWw_nzsoqtj6x7s_hhQv8fyz4A0CrNGjTWBEU64C5kZyUFDjdA0q1Ex0S6C-82lPodp6IBfoMQdUA8Pa2Rb4rWOeqitGCpCxvliOlK8nMEU4PXVXoMP_XBVzd7QpE8lpFa0X9lCBvjqVfERHiXPLT72jZY/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /> <p></p><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://youtu.be/M5pkrBJSciM"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">https://youtu.be/M<span lang="HI">5</span>pkrBJSciM</span></i></a><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ब्लॉग</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">पर पढ़ें : </span></span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2024/01/2024.html"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;">https://sootanjali.blogspot.com/2024/01/2024.html</span></a><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><br /><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-88626186110426078632023-12-22T06:18:00.001+05:302023-12-22T06:18:00.133+05:30आज की नहीं कल की सोचें <p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEga7r9XaAMhibfTT8iaXz3GIdQ4z5eaKVYmDKQpmClSHH0j9g72dGtkTXTHlchVh447RVyxLTrMZxForzTA_lPPRmgY-Yvl4cSVxhrijK8Z8i2XtbQa7y1bEcdtdkRyst-1kYKEyO_6oMBrwIoPR6kH0blw1Nh4cRphK05uvKQP2olJ4F9EU1OLiKlIpQgW/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEga7r9XaAMhibfTT8iaXz3GIdQ4z5eaKVYmDKQpmClSHH0j9g72dGtkTXTHlchVh447RVyxLTrMZxForzTA_lPPRmgY-Yvl4cSVxhrijK8Z8i2XtbQa7y1bEcdtdkRyst-1kYKEyO_6oMBrwIoPR6kH0blw1Nh4cRphK05uvKQP2olJ4F9EU1OLiKlIpQgW/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /><p></p><p><span lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">मेरा एक मित्र है</span><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">,<span lang="HI"> बल्कि सहपाठी। हम दोनों एक ही
विद्यालय की एक ही कक्षा के छात्र थे। मेहनती है और लोगों से काम लेना भी आता है और
दूसरों की सहायता करने में आगे भी। बागवानी का शौक है। छोटा सा बगीचा है जिसमें
भांति-भांति के फल-फूल के पेड़ लगे हैं। एक दिन जब वह शहर के बाहर</span>,<span lang="HI"> किसी नर्सरी में पेड़-पौधे लेने जा रहा था</span>,<span lang="HI"> मैं भी
उसके साथ हो लिया। नर्सरी क्या थी पूरा बगीचा था। छोटे-छोटे पौधों से लेकर आदम कद
के पेड़ तक थे। पौधे की लंबाई के साथ-साथ उसके मूल्य में भी गुणात्मक वृद्धि। नर्सरी
के मालिक ने बताया कि इन छोटे-बड़े पेड़ों को उखाड़कर नयी जगह लगाने तक का काम वे लोग
करते हैं। आजकल यही काम ज्यादा हो रहा है। सोच रहा था कि इन्हें कौन और क्यों
खरीदता होगा</span>?<span lang="HI"> उसने बताया कि विवाह आदि के अवसर पर कृत्रिमता को
वास्तविकता का जामा पहनाने के लिए ये भाड़े
पर दिये जाते है। <b><i>सत्य और असत्य को पृथक करना अपने आप में एक चुनौती बन गई
है।</i></b> लेकिन मुख्य बात यह थी कि अब शहरी लोग छोटे पौधे के बजाय</span>,<span lang="HI"> पैसों की परवाह किए बिना इन बड़े पेड़ों को ही ज्यादा खरीदते हैं। क्यों</span>?<span lang="HI"> अब न तो किसी के पास धैर्य है न ही दुनिया-समाज की परवाह। और तो और अपने
बच्चों तक की भी नहीं। अगर क्यारी लेते हैं तो उसके फल तो अगली पीढ़ी ही खाएगी</span>,<span lang="HI"> खुद को तो चखने भी नहीं मिलेंगे</span>,<span lang="HI"> उसका आनंद तो कोई
और ही लेगा</span>,<span lang="HI"> क्या मतलब निकलता है इसका</span>?<span lang="HI">
अगर मैं कर रहा हूँ</span>,<span lang="HI"> तो इसका आनंद भी मुझे मिलना ही चाहिये</span>,<span lang="HI"> नहीं तो क्या </span>‘<span lang="HI">फायदा</span>’?<span lang="HI"> इतनी
संकीर्ण सोच</span>?<span lang="HI"> मैं तो बुत बना खड़ा उसकी बातें सुनता रह गया।</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">और इसके विपरीत</span><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> ये दो छोटी घटनाएँ: </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><b><span lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">पहला - बालमन</span></b><b><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">बाल मन एक वैज्ञानिक होता
है। बात उन दिनों की है जब चीनी दस रुपए किलो थी। चाय पीने वालों के गुट में मेरा
परिवार भी शामिल था। उस समय का तौल भी पक्का</span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> सामान भी अच्छा। आज के जैसे नहीं कि अगर चीनी चालीस रुपए प्रति किलो</span>,
<span lang="HI">तो आधा किलो का इक्कीस रुपया और एक किलो का चालीस। <b><i>यह
जनसाधारण के आर्थिक शोषण का व्यापारियों द्वारा अन्वेषित नई परंपरा है।</i></b>
मुझे रोज सुबह एक रुपए का बड़ा-सा सिक्का मिलता था। मैं वह सिक्का लेकर दुकान पर
पहुंचता</span>, <span lang="HI">एक रुपए की चीनी ले सीधे घर की तरफ चल पड़ता। जब अपने घर के पीछे</span>,
<span lang="HI">जहां एक बगीची थी</span>,<span lang="HI"> के पास पहुंचता मुट्ठी में
चीनी भरकर</span>,<span lang="HI"> जैसे किसान खेतों में गेहूं और सरसों बोते हैं</span>,
<span lang="HI">वैसे ही बो देता था। बाकी चीनी मां को दे देता। चीनी वास्तविक तौल
से कम होती थी। अतः शंका होना लाजिमी था। दुकानदार के पास शिकायत हुई। उसने साफ तौर
पर मना किया। उसने कहा</span>, '<span lang="HI">मेरा तौल पक्का है। आपका बच्चा चीनी
खा जाता होगा।</span>' <span lang="HI">गुप्त रूप से तहकीकात हुई। मैं रंगे हाथों
पकड़ा गया। बड़े भाई ने पूछा</span>, '<span lang="HI">ये क्या कर रहे हो</span>?' <span lang="HI">मेरा जवाब था</span>, '<span lang="HI">चीनी के पेड़ उगेंगे</span>,<span lang="HI"> परिवार की समस्या ही समाप्त हो जाएगी</span>' <span lang="HI">सच बालमन
किसी वस्तु को कितनी अलग तरह से समझता है। कहाँ से ऐसे विचार उसके मन में पनपे
होंगे</span>?<span lang="HI"> परिवार के भविष्य के बारे में सोचना कहाँ से सीखा
होगा</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">दूसरा - हम आजीवन ऋणी हैं</span></b><b><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> <o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> सारी
जमीन-जायदाद यहीं रह जाएगी</span><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, <span lang="HI">धन-दौलत</span>,
<span lang="HI">गहने</span>, <span lang="HI">कपड़े सब छूट जाएंगे। मेरे साथ जाएगा
केवल वह</span>, <span lang="HI">जो स्वयं के देह को क्षत-विक्षत करके भी मुझे अपने
आगोश में लेगा</span>, <span lang="HI">समा जाऊंगा उसी की गोद में</span>, <span lang="HI">जब इस लोक की यात्रा पूर्ण करने के बाद परलोक के लिए जाऊंगा</span>, <b><i><span lang="HI">केवल वही मेरे साथ जाएगा</span>, <span lang="HI">वह </span>'<span lang="HI">वृक्ष</span>'
<span lang="HI">जो अपनी टहनियां देकर मेरी चिता सजाएगा और मेरे साथ-साथ अपना
अस्तित्व भी मिटा डालेगा मुझे ईश्वर से </span>'<span lang="HI">मिलाने के लिए।</span>'</i></b>
<span lang="HI"> ये विचार मेरे मन में बस
यूं ही अचानक नहीं आ गए</span>, <span lang="HI">बल्कि ये सच्चाई है हमारे समाज</span>,
<span lang="HI">घर-परिवार के बुजुर्गों की दूर-दृष्टि की</span>, <span lang="HI">जिसने
मुझे इन पेड़-पौधों</span>, <span lang="HI">वृक्षों के प्रति अलग नजरिये से देखना
सिखाया और इसके गवाह हैं हमारे आंगन में लगे हुए पेड़...।</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> <span style="color: #222222;">मेरे पिता
द्वारा साठ के दशक में लगाए गए आम के पौधे</span></span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, <span lang="HI">जो अब विशालकाय वृक्ष का आकार ले चुके हैं</span>, <span lang="HI">जो अब
हमारे घर के सदस्य</span>, <span lang="HI">हमारी जिंदगी का एक अहम हिस्सा हैं। वे
आम के पेड़ आज भी मीठे फल दे रहे हैं</span>, <span lang="HI">पूरे घर को छाया देकर
तन कर खड़े हैं किसी रखवाले की तरह। उस पेड़ के आम का स्वाद हमारे घर की </span>4<span lang="HI">थी पीढ़ी उठा रही है। कितनी दूर की सोच थी हमारे पुरखों की</span>, <span lang="HI">उस समय न तो कोई पर्यावरण दिवस था</span>, <span lang="HI">न ग्लोबल
वार्मिंग जैसे शब्द</span>, <span lang="HI">लेकिन अपनी इस कृति के रूप में वे आज भी
जीवित हैं। हम आजीवन ऋणी हैं उनके इस अनमोल धरोहर के</span>, <span lang="HI">उनके
आशीर्वाद के रूप में</span>, <span lang="HI">जो हमें आज भी उनकी याद दिलाता है।
वृक्षों के रूप में मिला उनका अविस्मरणीय आशीर्वाद जो पीढ़ी-दर-पीढ़ी उनका
अस्तित्व जीवित रखेगा।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> <span lang="HI">अपनी तो सब सोचते हैं। उससे दो कदम आगे चल कर बच्चों के भविष्य की</span>,<span lang="HI"> समाज की</span>,<span lang="HI"> दुनिया की भी सोचिये। <b><i>हम बदलेंगे</i></b></span><b><i>,<span lang="HI"> युग बदलेगा।</span></i></b><span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">
</span></i><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें।
</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">कोममेंट्स
ऑन लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">?</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू ट्यूब पर
सुनें : </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p><a href="https://youtu.be/WXXGRT5hKiw" style="background-color: transparent; font-size: 13pt; text-align: justify;">https://youtu.be/WXXGRT<span lang="HI">5</span>hKiw</a> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><br /></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-84295223729447043652023-12-15T08:02:00.002+05:302023-12-19T04:13:28.269+05:30लक्ष्य महान रखें<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgv1xVXd0z6qltdmF9F0QF_K-FJL5wLS2xfoOFfwnDQXmSr54qzyGmvtBM89QP91nZqEN6b0lqJ1CCjAPlP1W9l1zD1uOBSfM2ZUDy2LBozCi9GZI86uCI-0OjpyUzzTAe9betzTFdgxNFCmStCiyGI2H1347XKaeXrN_1TCEcpDy_9QQJX6fLQoGM535hS/s1280/Slide1.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgv1xVXd0z6qltdmF9F0QF_K-FJL5wLS2xfoOFfwnDQXmSr54qzyGmvtBM89QP91nZqEN6b0lqJ1CCjAPlP1W9l1zD1uOBSfM2ZUDy2LBozCi9GZI86uCI-0OjpyUzzTAe9betzTFdgxNFCmStCiyGI2H1347XKaeXrN_1TCEcpDy_9QQJX6fLQoGM535hS/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">क्या आप जीवन में उत्कृष्टता प्राप्त करना चाहते हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">क्या आप सामान्य जीवन से संतुष्ट हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">यदि आप में पूर्णता प्राप्त करने की इच्छा है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">तो भगवदगीता
में सफलता का सूत्र है। हर किसी का बौद्धिक स्तर (</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">IQ</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">)</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">उच्च नहीं होता। हर कोई अत्यंत प्रतिभाशाली नहीं होता। लेकिन हर एक व्यक्ति
अत्यधिक प्रेरित हो सकता है। ध्यान बाहरी विषयों से हटाकर आंतरिक विजय की ओर करना
होगा। तब</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">आपको मन की शक्ति का पता चलता है। मन
पर विजय प्राप्त करना ही संसार पर विजय प्राप्त करना है। </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> उत्कृष्टता
के लिए शांत मन की आवश्यकता होती है। जब मन शांत होता है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">तो बुद्धि तीव्र होती है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> एकाग्रता होती है और कार्य शानदार
होते हैं। जब मन अशांत होता है तो आप अपने ज्ञान तक नहीं पहुंच पाते</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">अपनी आंतरिक शक्ति तक नहीं पहुँच पाते</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">सोच भटक जाती है और कार्य दोषपूर्ण
हो जाते हैं।</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> हम सभी
मानसिक अशांति से पीड़ित हैं। मन को क्या परेशान करता है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">हमारे स्वयं के</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> अपने खुद के विचार। जब स्वयं के
विचार रास्ते में आते हैं तो एक गायक के स्वर गड़बड़ा जाते हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">नौकरी पाने का इच्छुक व्यक्ति
साक्षात्कार में तब असफल हो जाता है जब उस पर नौकरी पाने का जुनून सवार हो जाता है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> एक बावर्ची (शेफ) जब अपने
मेहमानों को प्रभावित करना चाहता है तो गल्तियां करता है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">एक परीक्षार्थी में जब असफल होने
का भय समा जाता है तो उसके उत्तर गलत हो जाते हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> एक कलाकार जब प्रशंसा पाने के लिए
रचना करता है तब उसकी रचना श्रेष्ठ नहीं बनती है। इन सब में एक समानता है – आपकी
अपनी इच्छा ही बाधा है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">लक्ष्य उच्च नहीं है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> लक्ष्य में दोष है। जब अकबर ने
तानसेन से पूछा</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">
“तुम्हारे गायन में वह कशिश क्यों नहीं है जो तुम्हारे गुरु हरिदास के गायन में है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">?”</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> तानसेन ने यही कहा था कि </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">मैं आपके लिए गाता हूँ और मेरे
गुरु ब्रह्म के लिए गाते हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">। <b><i>एक उत्कृष्ट निर्माण के लिए लक्ष्य का महान
होना अनिवार्य है</i></b>। </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> विशिष्टता
कुछ चुनिंदा लोगों का विशेषाधिकार नहीं है। सबसे प्रतिभाशाली से लेकर सबसे कम
संपन्न तक</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> हर
कोई इसके बारे में जानता है। इसके लिए बस आपकी व्यक्तिगत इच्छाओं से परे एक
दृष्टिकोण और एक उच्च लक्ष्य के प्रति प्रतिबद्धता की आवश्यकता है। इच्छा ही आपके
और सफलता के बीच सबसे बड़ी बाधा है। इच्छा से मुक्त हो जाने पर आप पूर्णता की
परिधि में पहुंच जाओगे।</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> जीवन
का नियम है कि आपको वह मिलता है जिसके आप हकदार हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">न कि वह जो आप चाहते हैं। इसलिए </span><b><i><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">‘</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">इच्छा</span></i></b><b><i><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">’</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> को अलग रखें और अपनी </span></i></b><b><i><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">‘</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">योग्यता</span></i></b><b><i><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">’</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> पर ध्यान केंद्रित करें। </span></i></b><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> योग्यता हासिल करने के लिए काम करें</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> अपने कौशल को निखारें</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> अपने कार्य को बेहतर ढंग से करने का
प्रयास करें</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">
अपने व्यापार को और सुचारु बनाएँ</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> अपनी कला को और सजाएँ। हड़पने से परोसने की ओर</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">मुनाफाखोरी से सेवा की ओर</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> लेने से देने की ओर बदलाव करें।
प्रकृति की शक्तियां आपके सामने झुक जाएंगी</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> आपका सहयोग करने लगेंगी। प्रकृति
का चक्र देने के सिद्धान्त पर ही टिका हुआ है। सागर अपना जल मेघ को</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> मेघ वर्षा को</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> वर्षा पर्वतों को</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> पर्वत नदियों को</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> और फिर नदी वही जल वापस सागर को
दे देती है। </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> आप अपने
आप को दुर्भाग्यशाली समझते हैं या भाग्यशाली</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">यदि आप अपने को दुर्भाग्यशाली समझते हैं तब आप कुछ
ऐसी चीज़ें पाने के लिए काम कर रहे हैं जो आपके पास नहीं हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">तो फिर आप उत्साहहीन हैं। आप केवल अपने काम की
गतिविधियों से गुजरते हैं। इससे असफलता और हताशा पैदा होती है।</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> इसके
विपरीत क्या आप उस प्रचुर मात्र में मिले उपहार से अवगत हैं जो आपको मिला है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">तब आप आभारी हो जाते है। जब आप लोगों को देना</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> उन्हें योगदान देना और उनका मूल्य बढ़ाना चाहते हैं
तब आप रचनात्मक</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">प्रेरित और सफल बनते हैं। प्रचुरता
- भौतिक संपत्तियों से असंबद्ध मन की एक स्थिति है। हो सकता है कि आपके पास कुछ भी
न हो और आप धन्य महसूस करें। और इसके विपरीत सबसे अमीर व्यक्ति भी वंचित महसूस कर
सकता है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">
दुर्भाग्यशाली महसूस करता है।</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> अपने
जुनून</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">प्रतिभा</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">उपहार को पहचानें।
उस क्षेत्र में एक उच्च आदर्श स्थापित करें। काम</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">सेवा और त्याग की भावना से</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> एक बड़े लक्ष्य के लिए करें। स्वार्थी
कार्य सामान्यता की ओर ले जाता है। सभी सफल लोगों ने एक महान उद्देश्य के लिए काम
किया। डॉन ब्रैडमैन ने स्वार्थ के लिए क्रिकेट नहीं खेला। उस्ताद बिस्मिल्लाह खान
संगीत के प्रति समर्पित थे। आइंस्टीन केवल भौतिकी के बारे में सोचते थे। शास्त्रीय
गायक और नृत्यांगनाएँ ईश्वर को आराध्य मान कर कला का प्रदर्शन करती थीं। </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> जब
आपका ध्यान संसार से </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">परे</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> की ओर चला जाता है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">तो आप निःस्वार्थ कर्म करते हैं। आप न तो स्वार्थी
लक्ष्य के लिए काम करते हैं और न ही निःस्वार्थ लक्ष्य के लिए। आप जानते हैं कि
आपकी प्रतिभा ईश्वर प्रदत्त उपहार है। आप इसे परमेश्वर को धन्यवाद देने के लिये
अर्पित करें। फिर</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">पूर्णता आप में सहजता से प्रवाहित
होती है। एथलीट एरिक लिडेल</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">(</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">फ्लाइंग
स्कॉट्स-मैन)</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">अपराजेय था और उसने ओलंपिक रिकॉर्ड
बनाए। वह कहता था: "भगवान ने मुझे दौड़ने के लिए बनाया है</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">और मैं भगवान के लिए दौड़ूंगा।" इसी आदर्श वाक्य
के साथ उन्होंने ओलंपिक स्वर्ण पदक जीते। </span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> आप
कितने भी प्रतिभाशाली क्यों न हों</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">आप अकेले सफलता हासिल नहीं कर सकते। आपको मजबूत दल (टीम) बनाने की जरूरत है। अपने
दल के सदस्यों के साथ एकाकार महसूस करें। उन्हें भागीदार के रूप में देखें</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">विरोधियों के रूप में नहीं। वे आपके सहयोगी हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">प्रतिस्पर्धी नहीं। जब आपको सफलता मिले तो उनसे दूर न
हों। याद रखें</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">यह क्षणिक और अस्थायी है। यह किसी
दिन चला जाएगा। अपने परिश्रम का फल भोगें</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">लेकिन उस पर निर्भर न रहें। <b><i>आंतरिक भंडार का
निर्माण करें जो विपत्ति के समय आपके साथ खड़ा रहेगा।</i></b> जब चीजें आती-जाती
रहती हैं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">जैसा कि उन्हें होना चाहिए</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">तो आप टूटेंगे नहीं</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> आपका दिल डूबेगा नहीं। जैसा कि
ओलिवर वेंडेल होम्स ने कहा</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">:</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">“For him, in vain the envious
season roll,<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">Who bears eternal summer in his
soul”</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">जिसकी आत्मा में वसंत का वास हो</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"> उसे दूसरे मौसम कष्ट नहीं दे सकते।</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI;">आत्मा से ईर्ष्या का त्याग कर
प्रेम की अग्नि प्रज्वलित करें।</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<span lang="EN-US" style="color: #383838; font-family: Mangal, serif; font-size: 10.5pt; text-align: center;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: center;"> <span> </span><span> </span><span> </span><span> </span><span> </span><span> </span><span> </span><span> </span><span> </span></span><span lang="EN-US" style="color: #383838; font-family: "Mangal",serif; font-size: 10.5pt; text-align: center;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: center;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; text-align: center;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</span><p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ऑन लाइन
कोम्मेंट्स दें </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: black; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-color-alt: windowtext;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का
संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: black; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: black; mso-color-alt: windowtext;"><a href="https://youtu.be/V22NRys5y6s">https://youtu.be/V<span lang="HI" style="font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">22</span>NRys<span lang="HI" style="font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">5</span>y<span lang="HI" style="font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">6</span>s</a></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-60719922630654671552023-12-08T08:00:00.001+05:302023-12-08T08:00:00.148+05:30सूतांजली दिसम्बर 2023<p> <span style="white-space: pre;"> </span></p><p><b style="text-align: center;"></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSttCnxsbq52e-OpoXx_c5YFS6SE944-2VuqJKMcseAsMJwFMUpIjdJtYXQ0Xg0QgPWsuCQv-11IDq5Yj_oz5PDyIe1wcKVzjD_4NjDcywCfNFI516RZMFRKcbR6zzXlidvtz5hqGtR5LRY97hYTCu-wmbqVDb-40v0xkJsYg-r7p5rX5V7tIPU3yTB3PB/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSttCnxsbq52e-OpoXx_c5YFS6SE944-2VuqJKMcseAsMJwFMUpIjdJtYXQ0Xg0QgPWsuCQv-11IDq5Yj_oz5PDyIe1wcKVzjD_4NjDcywCfNFI516RZMFRKcbR6zzXlidvtz5hqGtR5LRY97hYTCu-wmbqVDb-40v0xkJsYg-r7p5rX5V7tIPU3yTB3PB/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></b></div><b style="text-align: center;"><br /></b><p></p><p><b style="text-align: center;"><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;"><span style="white-space: pre;"> </span>अहंकार
से प्राप्त ज्ञान अहंकार पैदा करता है</span></b><b style="text-align: center;"><span style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">,</span></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">विनय
और नम्रता से प्राप्त ज्ञान नम्रता प्रदान करती है।</span></b><b><span style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">स्वामी तेजोमयानंदजी (गीता</span></i></b><b><i><span style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">)<o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">------------------
</span></b><b><span style="color: #c45911; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">000<span lang="HI"> ----------------------</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><b><i><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 16.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">छुटकारा – पाप से या दुःख से</span></i></b><b><i><span style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 16.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">?<span lang="HI"> </span></span></i></b><b><i><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 12.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">मैंने पढ़ा</span></i></b><b><i><span style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 16.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मनुष्य
बड़ा विचित्र प्राणी है! </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">अपराध
खुद करता है</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> लेकिन चाहता है दंड किसी और को मिले! </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">जीत
का सेहरा खुद के सिर पर</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> लेकिन हार का ठीकरा किसी और के सिर पर। <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">पुण्य
का फल खुद के लिए लेकिन पाप का दंड किसी और के लिए</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">?<span lang="HI">
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">है न
विचित्रिता! </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <b><i>हम </i></b></span><b><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">कोई
तरकीब चाहते <span lang="HI">हैं </span>कि पाप तो कर लिये, <span lang="HI">लेकिन </span>पाप
के फल से बच जा<span lang="HI">ऊँ</span>। कोई मंत्र, कोई चमत्कार, कोई <span lang="HI">पूजा</span>-<span lang="HI">पाठ</span>,<span lang="HI"> कोई दर्शन</span>,<span lang="HI"> कोई स्नान</span>,<span lang="HI"> कोई दान हमें </span>छुटकारा दिला दे। कौन
छुटकारा दिलायेगा?</span></i></b><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> और ऐसा भी नहीं है कि <span lang="HI">समझदार </span>पुरुषों ने <span lang="HI">हमें बार-बार</span>,<span lang="HI"> </span>हजारों बार न कहा हो कि <span lang="HI">ठहरो</span>,<span lang="HI"> रुक जाओ। यही नहीं</span>,<span lang="HI"> ऐसा </span>भी
नहीं है कि <span lang="HI">आज भी वे ह</span>म<span lang="HI"> </span>से कह र<span lang="HI">हे हैं तो</span>,<span lang="HI"> मैं रुक जाऊंगा</span>, <span lang="HI">ह</span>म
करते ही <span lang="HI">रहेंगे</span>। <span lang="HI">पिछले जन्मों में करते रहे
हैं</span>,<span lang="HI"> अभी भी कर रहे हैं और आगे के जन्मों में भी करते
रहेंगे। और फिर यह विचार करेंगे कि क्या </span>अनंत जन्मों तक कि<span lang="HI">ये
</span>हु<span lang="HI">ए </span>पाप<span lang="HI"> का फल </span>क्या अनंत जन्मों
तक भोगने पड़ेंगे? <span lang="HI">हम निरंतर करते चले जाते हैं और फिर असंभव </span>की आकांक्षा करते
<span lang="HI">हैं</span>। पाप तो <span lang="HI">ह</span>म क<span lang="HI">रें </span>और
फल <span lang="HI">हमें </span>न मिले, फल किसको मिलेगा फिर? <span lang="HI">अगर दुः</span>ख
<span lang="HI">मैंने बोया है </span>तो <span lang="HI">उसकी </span>फसल कौन काटेगा?
और य<span lang="HI">ह </span>तो <span lang="HI">सरासर </span>अन्याय होगा कि फसल किसी
और को काटनी पड़े। फसल <span lang="HI">तो मुझे </span>ही काटनी पड़ेगी!<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> इस बात की चिंता
छोड़ो </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">कि कितना समय बीत चुका<span lang="HI">। <b>जब जागो तभी सवेरा।</b>
ऐसा नहीं है कि </span>जितने समय <span lang="HI">दुः</span>ख बोया है उतने ही समय <span lang="HI">दुःख </span>भोगना पड़ेगा। <span lang="HI">लेकिन दुःख भोगने के लिए तैयार
तो होना पड़ेगा। इस सोच से तो निकलना पड़ेगा कि दुःख </span>भोगना <span lang="HI">ही </span>न
पड़े। <span lang="HI">इस तैयारी में ही छुटकारा </span>है। कहना तो यही चाहिए कि ‘चाहे
कितना ही समय लगे, जो मैंने किया है उसे भोगने के लिए मैं राजी <span lang="HI">हूँ</span>,<span lang="HI"> </span>चाहे अनंत काल लगे’। अपनी तरफ से तैयारी तो दिखानी ही <span lang="HI">होगी और यही हमा</span>रा सौमनस्य होगा,<span lang="HI"> </span>सद्भाव होगा,<span lang="HI"> </span>ईमानदारी होगी, प्रमाणिकता होगी। <span lang="HI">हमें यह </span>कहना
ही चाहिए कि जब मैंने फसल बो<span lang="HI">ई </span>है, तो मैं <span lang="HI">कटूँगा</span>,
और जित<span lang="HI">नी </span>बो<span lang="HI">ई </span>है उत<span lang="HI">नी </span>काटूं<span lang="HI">गा</span>। इसमें किसी और पर मैं जिम्मेवारी नहीं देता। और न कोई ऐसा सूक्ष्म
रास्ता खोजना चाहता हूँ कि किसी तरह बचाव हो जाए। किसी रिश्वत से<span lang="HI">
नहीं</span>, <span lang="HI">किसी दबाव से नहीं</span>,<span lang="HI"> </span>किसी की
प्रार्थना से नहीं, मे<span lang="HI">रे </span>किये का फल मुझे मिलना ही चाहिए। <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ह</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">म तैयारी <span lang="HI">तो दिखाएँ। अगर हमारी </span>तैयारी <span lang="HI">सच्ची है</span>,<span lang="HI"> निर्मल हृदय से है</span>,<span lang="HI"> </span>तो एक बात समझ ले<span lang="HI">नी चाहिए</span>, <span lang="HI">दुः</span>ख का संबंध विस्तार से<span lang="HI"> नहीं</span>,<span lang="HI"> </span>गहराई से है। <span lang="HI">दुः</span>ख
के दो आयाम हैं<span lang="HI"> - </span>लंबाई और गहराई। <span lang="HI">बात सरल और
सीधी सी है</span>,<span lang="HI"> अगर </span>एक कटोरी <span lang="HI">जल को </span>एक
छोटी-सी शीशी में डाल <span lang="HI">दें </span>तो जल की गहराई बढ़ जाती है<span lang="HI"> लेकिन अगर उसे </span>फर्श पर फैला <span lang="HI">दें तो उसकी </span>गहराई
समाप्त हो जाती है। <span lang="HI">लेकिन वह पूरे फर्श पर फैल जाती है और उसकी
लंबाई बढ़ जाती है। ह</span>मने जो पाप <span lang="HI">लंबे समय तक किए हैं</span>,<span lang="HI"> कई जन्मों तक </span>किये हैं<span lang="HI">। </span>लेकिन अगर <span lang="HI">ह</span>म <span lang="HI">तैयार हैं </span>झेलने को, <span lang="HI">तब
उसका दर्द हम लंबे समय तक न भोग कर गहरा भोग कर</span>,<span lang="HI"> झेल कर समाप्त कर सकते हैं। </span><b><i>साल भर<span lang="HI"> </span>का सिरदर्द एक क्षण में भी झेला जा सकता है। पीड़ा सघन <span lang="HI">हो </span>सकती है, प्राणांतक हो सकती है।</i></b><span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> यह एक बड़े आश्चर्य
की बात देखने-सुनने में आती है कि </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">रामकृष्ण कैंसर से मरे,
रमण भी कैंसर से <span lang="HI">म</span>रे, महा<span lang="HI">वी</span>र बड़ी गहन उदर
की बीमारी से मरे, बुद्ध शरीर के विषाक्त होने से मरे, ऐसे महापुरुष, ऐसे पूर्णज्ञान
को उपलब्ध लोग ऐसी संघातक बीमारियों से मरे?<span lang="HI"> </span>जँचता नहीं। और यहां
करोड़ों है, महापापी, जो बिना कैंसर के मरेंगे। तो <span lang="HI">उन</span>के भाग्य
में ऐसा क्या लिखा है?<span lang="HI"> </span>अक्सर ऐसा हुआ है कि जिस व्यक्ति का आखिरी
क्षण आ गया, इसके बाद जिसका जन्म न<span lang="HI">हीं </span>होगा, य<span lang="HI">ह
</span>उनका शरीर से आखिरी संबंध है<span lang="HI">। तब </span>उनकी पीड़ा सघन हो जाती
है,<span lang="HI"> ताकि एकत्रित सारे पाप का दुःख गहरा हो जाये और फिर जनम न लेना
पड़े</span>, <span lang="HI">अन्यथा सिर्फ उन दुःखों को भोगने के लिए फिर से जनम
लेना पड़ेगा। ह</span>म वर्षों<span lang="HI">-</span>वर्षों और जन्मों-जन्मों तक भोग<span lang="HI">ते हैं</span>, <span lang="HI">वे </span>क्षण में भोग लेते हैं। क्योंकि <span lang="HI">तीव्र </span>पीड़ा को झेल लेना मुक्त हो जाना है।<span lang="HI"> यह </span>जरूरी
नहीं कि <span lang="HI">हमें उतने ही जन्म लेने पड़ेंगे जितने जन्म तक हमने पाप किए
हैं। </span>और <span lang="HI">अगर ह</span>म तटस्थ भाव से <span lang="HI">इसे भोग
सकें </span>तो एक क्षण में जन्मों-जन्मों की कथा समाप्त हो जाती है। <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <b><i>प्रार्थना मत <span lang="HI">कीजिये।
अगर करनी ही है तो दुःख हरने या कम करने के लिए नहीं बल्कि </span>‘<span lang="HI">पाप</span>’<span lang="HI"> न करने की कीजिये। दुःख परिणाम है और पाप कारण। अगर कारण मिट गया तो
परिणाम स्वतः मिट जायेगा। </span></i></b>प्रार्थना में क्षमा <span lang="HI">मत
मांगिये</span>,<span lang="HI"> दंड मांगिए। अगर पाप करते समय उसे नहीं बुलाया तो
अब </span>भोगते वक्त <span lang="HI">किस मुंह से उसे बुलाओगे</span>?<span lang="HI"> पाप करने से रोकने नहीं बुलाया तो अब दंड भोगते समय उसे क्यों बुला रहे
हो। उचित यही है कि उसे अब दंड देने बुलाओ। </span><b><i><o:p></o:p></i></b></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">एक
बात और कहूँगा</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> दंड का विरोध मत करो</span>,<span lang="HI"> उसके
आगे समर्पण करो। विरोध में शक्ति लगेगी</span>;<span lang="HI"> अवसाद</span>,<span lang="HI"> क्रोध</span>,<span lang="HI"> अशांति घेर
लेंगी। समर्पण में सहजता आ जाएगी</span>;<span lang="HI"> निश्चिंतता</span>,<span lang="HI"> क्षमा</span>,<span lang="HI"> शांति का निवास होगा। हम </span>सोच<span lang="HI">ते हैं कि एक तो पुनर्जन्म अपने आप में एक कारा-गृह का दंड है और फिर ये
दुःख</span>?<span lang="HI"> </span>ये क्या सजा के साथ-साथ जुर्माना है?<span lang="HI"> लेकिन सत्य तो यही है कि किसी ने हमें </span>कारा-गृह में <span lang="HI">नहीं </span>डा<span lang="HI">ला </span>है<span lang="HI">। हम खुद बेहोश
हैं। </span>मोक्ष कहीं आकाश में,<span lang="HI"> क्षीर सागर में</span>,<span lang="HI"> सात-समुंदर पार नहीं है</span>, <span lang="HI">हमारे </span>भीतर <span lang="HI">ही है। बस </span>बेहोश <span lang="HI">मत होइये</span>,<span lang="HI">
जागृत रहिये। अपने कर्मों को भोगने के लिए तैयार रहिए। </span>‘<span lang="HI">मोक्ष</span>’<span lang="HI"> पाने की नहीं</span>,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">मोक्ष</span>’<span lang="HI"> धरा पर अवतरित करने की आकांक्षा रखिये। </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: right;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">(ओशो पर आधारित)</span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: center;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</span><b><i><span style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 18.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><b><i><span lang="HI" style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 18.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;">रचना-कार </span></i></b><b><i><span style="color: #c45911; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 18.0pt; mso-themecolor: accent2; mso-themeshade: 191;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">आड़े-तिरछे</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> टेढ़े-मेढ़े</span>,<span lang="HI"> गोल</span>-<span lang="HI">लंबे आकृतियों को जब एक विशेष क्रम में सजाते हैं तो उससे उत्पन्न होता है
</span>‘<span lang="HI">अक्षर</span>’<span lang="HI">।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">अलग-अलग अक्षरों को किसी विशेष क्रम में सजाते हैं तब जो आकृति उभर
कर आती है वह कहलाती है </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">‘<span lang="HI">शब्द</span>’<span lang="HI">। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">इन शब्दों को एक अनुशासन में बांधने से बनता है </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">‘<span lang="HI">वाक्य</span>’<span lang="HI">।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">और जब इन वाक्यों को पिरोते हैं खूबसूरती से तब निर्माण होता है एक
</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">‘<span lang="HI">रचना</span>’<span lang="HI"> का। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">लेकिन बात यहाँ समाप्त नहीं होती</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI">
आगे चलती है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">जब यह रचना लोगों तक पहुँचाने की व्यवस्था करते हैं तब रचना का
वितरण होता है</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">और सही ढंग से वितरित होने से यह रचना पहुँचती है सही पाठकों के हाथों
में। </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">तब वह रचना सार्थक होती है।</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">मैंने
अपने एक फ्रांसीसी परिचित को एक हिन्दी रचना भिजवाई। मिलने पर उसने भी मुझे एक
फ्रांसीसी रचना भिजवाई साथ में बताया कि </span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">‘<span lang="HI">आड़ी-तिरछी महीन रेखाओं से बनाई हुई कलाकृतियों की पुस्तक उसे मिली और पसंद
आई लेकिन उसे ऐसा प्रतीत हुआ कि उसमें कला कृतियों की बार-बार आवृति की गई है यह समझ नहीं पाया कि
ऐसा क्यों है</span>?’<span lang="HI"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यह पूरा कार्य जब उत्तम एवं सही तरीके से</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> मेहनत और पूरी लगन के साथ की जाती है तब वह बनती है कालजयी रचना। इनमें
से एक में भी गड़बड़ हुई</span>,<span lang="HI"> आलस हुआ</span>,<span lang="HI"> छूट
गया</span>,<span lang="HI"> समुचित ढंग से नहीं हुआ तो वह सार्थकता उपलब्ध नहीं
होती जो उस रचना के उपयुक्त है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> यह कोई पुस्तक हो</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> संगीत हो</span>,<span lang="HI"> कला हो</span>,<span lang="HI"> वार्ता हो</span>,<span lang="HI"> खेल हो</span>,<span lang="HI"> फल हो</span>,<span lang="HI"> पुष्प हो</span>,<span lang="HI"> वस्तु हो</span>,<span lang="HI"> निर्माण हो</span>,<span lang="HI">
प्रकृति कृत हो या मानव कृत सब पर कमोबेश लागू होती है। अंदाज़ लगायें किसी की भी
सफलता के लिए कितना कुछ करना पड़ता है</span>,<span lang="HI"> यही नहीं यह सब आदि से
अंत तक हमारे हाथ में नहीं है</span>,<span lang="HI"> यह एक संयोग से होता है। यह
संयोग क्या होता है</span>,<span lang="HI"> कैसे होता है</span>,<span lang="HI">
क्यों होता है</span>?<span lang="HI"> इसका कोई एक निश्चित उत्तर नहीं है। विज्ञान
और अध्यात्म दोनों इसके उत्तर खोज रहे हैं</span>,<span lang="HI"> अपने-अपने ढंग से</span>,<span lang="HI"> कोई विश्लेषण से कोई संश्लेषण से</span>,<span lang="HI"> कोई जोड़ कर कोई
तोड़ कर। अनेक उत्तर हैं</span>,<span lang="HI"> सब के अपने-अपने। किस को सही मानें
किसको गलत यह आपकी प्रवृत्ति है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> कोई जोड़ किसी तोड़ की तैयारी थी या कोई
तोड़ किसी जोड़ की</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> इसका तो पता चलता है पूर्णाहुति पर ही है। आज अपनी
पत्रिका को अंतिम रूप देकर समाप्त करना था। प्रायः इसे सम्पन्न करने में रात 8-9
बज जाते हैं। लेकिन आज कार्य समय के पूर्व ही सम्पन्न हो गया</span>,<span lang="HI"> 6 बजे। <b>इत्तिफ़ाक से</b>! पत्रिका में एक पुस्तक</span>, ‘<span lang="HI">द ग्रेट अडवेंचर</span>’<span lang="HI">
से एक पन्ना दिया करता हूँ</span>,<span lang="HI"> आज भी दिया लेकिन बंद
करते-करते उस पुस्तक के अंतिम पन्ने पर</span>,<span lang="HI"> जिसे नहीं भेजना था</span>,<span lang="HI"> अचानक ध्यान चला गया जिसमें एक छोटा सा एक पन्ने का उद्धरण पढ़ने लगा और
मुझे वह बहुत अच्छा लगा। इसके बावजूद भी समय काफी था</span>,<span lang="HI"> अतः
सोचा की चलूँ शाम की सैर कर लूँ</span>,<span lang="HI"> थोड़ी लंबी सैर करके वापस
आऊँगा। निकलने के पहले एक आवश्यक फोन करना था</span>,<span lang="HI"> सोचा उनसे बात
करके ही निकलूँ। लेकिन शायद वे उस समय व्यस्त थे अतः उन्होंने कहा कि वे दस मिनट
बाद फोन करेंगे। <b>इत्तिफ़ाक से!</b> मैं 10 मिनट कमरे में नहीं रहना चाहता था अतः
छोटा हलका वाला (बेसिक) फोन के बदले बड़ा भारी वाला (स्मार्ट) फोन लेकर निकल पड़ा
क्योंकि फोन इसी से किया था तो फोन इसी पर आता। सैर के दौरान बात हो गई। सैर
समाप्त होने के बाद साधारणतया मैं कमरे में जाकर थोड़ा आराम कर</span>,<span lang="HI"> पानी वगैरह पीकर आता हूँ। लेकिन आज वैसा कुछ महसूस नहीं हुआ और ध्यान-केंद्र
में जाने की इच्छा हुई तो सीधे उसी तरफ
आगे बढ़ गया। मैं रोज वहाँ नहीं जाता और फोन भी लेकर नहीं आता लेकिन आज सीधे आया था
अतः फोन जेब में ही था। <b>इत्तिफ़ाक से!</b> सोचा कि प्रवेश करने के पहले फोन बंद
कर दूँगा। कक्ष में प्रवेश करने के पहले फोन बंद करने ही वाला था कि फोन कि घंटी
बज उठी। कुछ क्षणों का हेर-फेर होने पर फोन बंद होकर जेब में आ चुका होता। आज की
भजन गायिका का फोन था</span>,<span lang="HI"> बता रही थी कि वह ट्राफिक में फंसी है
अतः आने में देर होगी। आज यह फोन साथ में था और बंद भी नहीं था। साधारणतया मैं यह भरी फोन साथ में नहीं रखता
लेकिन आज संयोग ही कुछ ऐसा बैठा कि यही फोन साथ था। अगर वैसा संयोग नहीं होता तो
फोन मेरे पास नहीं होता</span>,<span lang="HI"> बात नहीं हो पाती। खैर कक्ष में
प्रवेश करते-करते विचार किया कि आज भजन और वार्ता का क्रम उल्टा कर दूँगा। आज की
वार्ताकार से अनुरोध करूंगा कि गायिका को आने में कुछ विलंब होगा अतः वार्ता
प्रारम्भ करें तब तक गायिका आ जाएगी। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <span lang="HI">लेकिन कक्ष में प्रवेश
किया तो पाया कि आज की वार्ताकार अनुपस्थित है। मतलब कि आज का पूरा मोर्चा मुझे ही
संभालना पड़ेगा। सोचने लगा कि क्या बोलूँ</span>?<span lang="HI"> तभी याद आया कि आज ही शाम को जो एक पन्ना पढ़ा
हूँ उस पर बोला जा सकता है। और मैंने माईक संभाल लिया। मेरी वार्ता समाप्ति के
नजदीक ही थी कि मैंने देखा कि आज की गायिका कक्ष में प्रवेश कर रही है। आज के इस
दिन भर की परिचर्या में कई जोड़-तोड़ हुए लेकिन मुझे छोड़ और किसी को पता नहीं चला और
सब कार्यक्रम सुचरू रूप से सम्पन्न हो गया। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> कितने तोड़ हुए और कितने जोड़</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">?<span lang="HI"> हर तोड़ पर उद्विग्न हुआ और हर जोड़ पर संतोष। सब जोड़</span>-<span lang="HI">तोड़ ऐसे हुए कि किसी भी न तोड़ का भान हुआ न जोड़ की प्रतीति। कार्यक्रम
बिना व्यवधान के सम्पन्न हो गया। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> <b><i><span lang="HI">कौन जोड़ता है – कौन
तोड़ता है हम समझ नहीं पाते। </span>‘<span lang="HI">जोड़</span>’<span lang="HI"> पर
प्रसन्न और </span>‘<span lang="HI">तोड़</span>’<span lang="HI"> पर हताश मत होइये। हम
नहीं जानते कि रचनाकार क्या कर रहा है। जो भी है उसे स्वीकार कीजिये और उस रचयिता
के अहसानमन्द बने रहिए</span>,<span lang="HI"> वह तोड़ को ठीक से जोड़ सकता है</span>,<span lang="HI"> कुछ जोड़ने के लिए ही तोड़ रहा है।
</span><o:p></o:p></i></b></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">सबस्क्राइब</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i></b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें</span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">, </span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">परिचितों
से</span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">शेयर</span></i></b><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">करें। </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">अपने</span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">कोममेंट्स ऑन
लाइन </span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"> </span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">दें</span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">?</span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-bidi-language: AR-SA;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></p>
<span style="font-family: "Calibri",sans-serif; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-ligatures: none;"><a href="https://youtu.be/HMI2u-pRwDA"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">https://youtu.be/HMI</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">2</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">u-pRwDA</span></a></span><div><br /></div>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-82392001160553416422023-11-17T08:00:00.004+05:302023-11-17T08:00:00.142+05:30जीवन के दर्द<p> <i style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">(जीवन में अनेक दुख हैं</span></i><i style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> दर्द है</span>, <span lang="HI">कष्ट हैं। हम उनसे बच नहीं सकते। हाँ</span>,<span lang="HI"> अपनी प्रकृति और प्रवृत्ति के अनुसार इसे हम कम या ज्यादा महसूस कर सकते
हैं। लेकिन इसके पहले</span>,<span lang="HI"> ये दर्द क्या हैं</span>?<span lang="HI"> क्या ये हमारे दुष्कर्मों का फल है</span>?<span lang="HI"> क्या यह नर्क
की यातना है</span>?<span lang="HI"> क्या यह ईश्वर का दंड विधान है</span>?<span lang="HI"> या उन सब से परे ईश्ववरीय अनुकम्पा है</span>,<span lang="HI"> प्रसाद है</span>,<span lang="HI"> वरदान है</span>?)</span></i></p><p><i style="text-align: justify;"></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i style="text-align: justify;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgu69rfNZ4ommFHzw12kw-fA1sBVcKAv54INU8C8SAHgYEtdqyguRNSiJLTprOy3u__87xuQH1iIgzXdV7MXGyJtcrEVINrTDHs2dPyCLkocKexg2sCqSdtRB_bJEHjMCVfee5CyUxl5RJfD5Jqiw3Mciw0j4Xxcu3kXqgWruTYM_W6kGkY16eYXnfVKQbP/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgu69rfNZ4ommFHzw12kw-fA1sBVcKAv54INU8C8SAHgYEtdqyguRNSiJLTprOy3u__87xuQH1iIgzXdV7MXGyJtcrEVINrTDHs2dPyCLkocKexg2sCqSdtRB_bJEHjMCVfee5CyUxl5RJfD5Jqiw3Mciw0j4Xxcu3kXqgWruTYM_W6kGkY16eYXnfVKQbP/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></i></div><i style="text-align: justify;"><br /><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><br /></span></i><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">एक बुजुर्ग दम्पति दुर्लभ वस्तुओं की दुकानों की खोज में रहता और जहां कहीं
ऐसी दुकान का पता चलता वहाँ पहुँच जाता। इसी खोज में एक बार वे इंग्लैंड पहुँच गए।
उन दोनों को प्राचीन वस्तुएँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> मिट्टी के
बर्तन और विशेष रूप से चाय के अनोखे कप बेहद पसंद थे। देश-विदेश से अनेक अनमोल</span>,<span lang="HI"> विशिष्ट</span>,<span lang="HI"> अद्भुत चाय के कपों का एक विशाल संग्रह
उन्होंने तैयार किया था। </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">एक दिन
इस ख्याति प्राप्त दुकान में उन्हें एक खूबसूरती से तराशा हुआ कप दिखाई दिया। वे
उसे देखते रह गए। उनके मुंह से निकल पड़ा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> </span>"<span lang="HI">अद्भुत</span>,<span lang="HI"> अति</span>-<span lang="HI">सुंदर</span>!<span lang="HI"> हमने कभी इतना सुंदर कप नहीं देखा। क्या हम इसे हाथ में उठा कर देख सकते
हैं</span>?<span lang="HI">"</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">जैसे ही दुकान की महिला ने वह कप उन्हें थमाया</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">, <span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>कप अचानक बोल उठा</span>,<span lang="HI"> "आप नहीं समझते</span>,<span lang="HI"> मैं हमेशा से चाय का प्याला
नहीं रहा हूं। एक समय था जब मेरा रंग लाल था और मैं मिट्टी का एक लोंदा भर था।
मेरे मालिक ने एक दिन मुझे उठा लिया और पूरी ताकत से मसला</span>,<span lang="HI">
मुझ में पानी डाला</span>,<span lang="HI"> मुझे बार-बार थपथपाया। मुझे अच्छा नहीं
लगा</span>,<span lang="HI"> पीड़ा हुई और मैंने अनुरोध किया</span>, <span lang="HI">मुझे
छोड़ दो</span>,<span lang="HI"> जैसा हूँ वैसा ही रहने दो</span>,<span lang="HI">
मुझे अकेला रहने दो। लेकिन वह नहीं माना</span>,<span lang="HI"> केवल मुस्कुराया और
बोला </span>'<span lang="HI">ठहरो</span>,<span lang="HI"> जरा ठहरो</span>,<span lang="HI"> अभी नहीं।” </span></span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कप ने आगे कहा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,
"<span lang="HI">फिर उसने मुझे एक गोल घुमावदार चक्की पर बैठा दिया और अचानक
मुझे गोल-गोल तेजी से घुमाने लगा। धीरे-धीरे उसकी गति तेज हो गई</span>,<span lang="HI"> मुझे असहनीय हो गई</span>,<span lang="HI"> मुझे लगा मेरे अंग-प्रत्यंग उखड़
जायेंगे</span>, <span lang="HI">मैं टूट कर बिखर जाऊंगा। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मैं चीख पड़ा</span>,<span lang="HI"> चीखने
चिल्लाने लगा – </span>“<span lang="HI">मुझे चक्कर आ रहा है</span>,<span lang="HI">
इसे रोको</span>,<span lang="HI"> मुझे निकालो।” लेकिन मालिक ने केवल सिर हिलाया</span>,<span lang="HI"> मुस्कुराया और कहा</span>, “<span lang="HI">ठहरो</span>,<span lang="HI"> अभी
नहीं</span>'<span lang="HI">।" </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर कुछ देर बाद उसने उसे
रोका</span>,<span lang="HI"> मेरी सांस-में-सांस आई। लेकिन यह क्षणिक ही था क्योंकि
इसके तुरंत बाद उसने मुझे उठा कर गरमा-गरम भट्टी में डाल दिया। मेरा तन-बदन जल गया</span>,<span lang="HI"> मुझे लगा आज तो मैं जल कर राख़ ही हो जाऊँगा। मैं समझ नहीं पा रहा था कि
आखिर वह मुझे क्यों जलाना चाहता था।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मेरी
त्वचा का रंग-ढंग ही बदल गया था</span>,<span lang="HI"> मेरी मुलायम त्वचा एकदम
कठोर हो गई थी। मैं पूरे ज़ोर चिल्लाया</span>,<span lang="HI"> हाथ-पैर दीवारों पर
मारे। मैं उसे देख सकता था उसने अपना सिर हिलाया और फिर वही बात दोहरा दी </span>–<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">ठहरो</span>,<span lang="HI"> अभी नहीं।</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>मुझे ऐसा लगा की बस अब कुछ नहीं हो सकता</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> मेरे अंतिम दिन आ गए तभी आखिरकार उसने मुझे उस भट्टी में से निकाला और
मेज पर रख दिया। मैं ठंडा होने लगा। अब कुछ ठीक है</span>,<span lang="HI"> मैंने
सोचा। उसने फिर मुझे झाड़-पोंछ कर साफ किया और मुझ पर रंग करने लगा। अरे ये क्या
है! वीभत्स। मुझे लगा की उसकी गंध और गैस से मैं बेहोश हो जाऊँगा। ठहरो</span>-<span lang="HI">ठहरो – मैं चिल्लाया</span>,<span lang="HI"> लेकिन उसने फिर वही रटी-रटाई
बात दोहरा दी – अभी नहीं।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">"<span lang="HI">फिर
अचानक उसने मुझे वापस एक दूसरी भट्टी में डाल दिया। यह भट्टी पहली भट्टी से दुगनी गर्म
थी</span>,<span lang="HI"> मेरा दम घुटा जा रहा था। लगभग एक घंटे बाद उसने मुझे उसमें
से निकाला और ठंडा होने रख दिया। कोई घंटे भर बाद उसने मुझे एक दर्पण के सामने रखा
और मुझे देखने कहा। मैंने अपने आप को देखा। मैं चीख पड़ा</span>,<span lang="HI">
“नहीं मैं यह नहीं हो सकता। क्या मैं सचमुच इतना सुंदर हूँ</span>,<span lang="HI">
मेरी कल्पना से बाहर।”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>मालिक ने कहा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> </span>"<span lang="HI">मैं चाहता हूं कि तुम याद रखो। मुझे पता है
कि मसलने</span>,<span lang="HI"> थपथपाने</span>,<span lang="HI"> जलाने से दर्द होता
है</span>, <span lang="HI">लेकिन अगर मैंने तुम्हें छोड़ दिया होता</span>, <span lang="HI">तो तुम सूख गई होती। मैं जानता हूं कि तुम्हें पहिये पर घूमने में चक्कर
आया होगा</span>, <span lang="HI">लेकिन अगर मैं रुक जाता</span>, <span lang="HI">तो
तुम टुकड़े-टुकड़े हो गए होते। मैं जानता था कि यह दुखदायी है और भट्टी की गर्मी
असहनीय है</span>, <span lang="HI">लेकिन अगर मैंने तुम्हें वहां नहीं रखा होता</span>,
<span lang="HI">तो तुम टूट गए होते। मैं जानता हूं कि जब मैंने तुम्हें झाड़ा-पोंछा और
तुम्हारे पूरे शरीर पर रंग डाला तो गैस बहुत बुरा था</span>, <span lang="HI">लेकिन
अगर मैंने ऐसा नहीं किया होता</span>, <span lang="HI">तो तुम कभी भी कठोर नहीं होते</span>;
<span lang="HI">तुम्हारे जीवन में कोई रंग न होता। और अगर मैंने तुम्हें उस दूसरे
ओवन में वापस नहीं डाला होता</span>, <span lang="HI">तो तुम बहुत लंबे समय तक बचे नहीं
रहते</span>,<span lang="HI"> क्योंकि तब तुममें आवश्यक कठोरता नहीं रहती। अब तुम
पूरी तरह तैयार हो और वैसी ही हो जिसकी मैंने कल्पना की थी</span>,<span lang="HI"> जब
मैंने तुम्हें गढ़ना शुरु किया था।" </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA" style="color: #383838; font-size: 13pt;">इतनी
कहानी सुना कर कप चुप हो गया। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #383838; font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; margin-bottom: 12.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 12pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #383838; font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>दंपति जैसे नींद
से जागी और कप की बातों पर विचार करने लगी! <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यह कप की जीवनी है या हमारी</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #383838; font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> आप की</span>,<span lang="HI"> सबों की जिंदगी का निचोड़ है! <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; margin-bottom: 12.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 12pt; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #383838; font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>वह माटी का लोंदा हम ही तो हैं। ईश्वर
हमें पटकता है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #383838; font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> मसलता है</span>,<span lang="HI"> पीटता है</span>,<span lang="HI"> जलाता है</span>,<span lang="HI"> रंगता है</span>,<span lang="HI"> झाड़ता है
तब जाकर हम वैसे बनते हैं जैसे दिख रहे हैं। हमें उसका शुक्र-गुजार होना चाहिए उन
सब कष्टों के लिए जिसके ताप में जल कर हम निखर उठे। </span><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; margin-bottom: 12.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 12pt; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #383838; font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: black; font-size: 13pt; mso-color-alt: windowtext;">दर्द-पीड़ा हम सब भोगते हैं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: black; font-size: 13pt; mso-color-alt: windowtext;">,<span lang="HI"> भोगते ही रहते हैं</span>,<span lang="HI"> इससे छुटकारा नहीं है। प्रकृति</span>,<span lang="HI"> जीवन</span>,<span lang="HI"> देवता हमें क्या दर्द देने के लिए दर्द देते
हैं</span>,<span lang="HI"> पीड़ित करने के लिए पीड़ा देते हैं</span>?<span lang="HI">
या फिर हमें तैयार करते हैं हमारी पीड़ा और दर्द को कम करने के लिए या<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>किसी अन्य महान कार्य के लिए</span>?<span lang="HI"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #383838; font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 2.0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 2cm;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">दर्द प्रकृति का वह हाथ है
जो मनुष्य को </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 2.0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 2cm;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">महानता के लिए गढ़ता है</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 2.0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 2cm;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>एक प्रेरित श्रम क्रूरता के साथ छेनी के प्रहार से<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 2.0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 2cm;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>कठोर पत्थर को एक अनिच्छुक सुंदर साँचे में ढालता है। </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span lang="HI" style="color: #383838; font-family: "Mangal",serif; font-size: 10.5pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</span><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ऑन लाइन
कोम्मेंट्स दें </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: black; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-color-alt: windowtext;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का
संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: black; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: black; mso-color-alt: windowtext;"><a href="https://youtu.be/zlYbLZKkjdw">https://youtu.be/zlYbLZKkjdw</a></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-37774624054351662752023-11-10T08:00:00.006+05:302023-11-10T08:00:00.146+05:30पारिवारिक त्यौहार<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZ6dO66R9vxVZzJwaXWheRLrBHOkAKo1Zq2IGuOSHEVTG26Z-IFbB3vEcQUAF-Hnf5l27Qnl8_fK_vvcpKtQeNm0-B8slgEv5R8FxjReZTzGOvnjlJn14l_Ke9A0zKUK1IY5aJyFAzQzdacXVuPpckBnk9MbkCJpzQEqqyllPYnKaAQC7G8h3lIPbj1XH_/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZ6dO66R9vxVZzJwaXWheRLrBHOkAKo1Zq2IGuOSHEVTG26Z-IFbB3vEcQUAF-Hnf5l27Qnl8_fK_vvcpKtQeNm0-B8slgEv5R8FxjReZTzGOvnjlJn14l_Ke9A0zKUK1IY5aJyFAzQzdacXVuPpckBnk9MbkCJpzQEqqyllPYnKaAQC7G8h3lIPbj1XH_/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /><p style="text-align: justify;"><br /></p><p style="text-align: justify;"> <span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">वार्षिक त्यौहार दीवाली ने हमारे घर पर दस्तक दे दी है। दीवाली के आगमन की
तैयारी अब अपने अंतिम चरण में है। दीवाली</span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; text-align: justify;">,<span lang="HI"> जो पहले भारत का त्यौहार था अब धीरे-धीरे इसे वैश्विक दर्जा
भी मिलने लगा है। अनेक देशों ने इस दिन सार्वजनिक छुट्टी की घोषणा कर दी है</span>,<span lang="HI"> तो कई देशों ने इस दिन आंशिक-धार्मिक-सामुदायिक छुट्टी की घोषणा की है। कई
विदेशी शहरों में भी सरकारी भवनों और पर्यटक इमारतों को रोशनी से सजाया जाता है</span>,<span lang="HI"> जिनमें मुस्लिम मुल्क भी शामिल हैं। प्रतिबंधित होने के बावजूद भी
गाहे-बगाहे पटाखों की आवाज सुनने लगी है</span>,<span lang="HI"> पटाखों की रोशनी
दिख रही है। आकाश दीप के गुब्बारे और छतों
पर जली आकाश दीप भी दिख रही हैं। लेकिन सबसे खास बात यह है कि दीवाली हमारा
पारिवारिक त्यौहार है। इसे हम अपने घर-परिवार में एक साथ मानते हैं। पूरा परिवार
एक घर में जमा होता है और वहीं इसे सानंद मनाया जाता है। कोई पार्टी नहीं</span>,<span lang="HI"> कोई दोस्तों की जमघट नहीं</span>,<span lang="HI"> कोई केक नहीं। आधुनिकता
और कॉर्पोरेट ने इसमें काफी दखल-अंदाजी की है लेकिन इसके बावजूद भी आज भी यह
प्रमुखतः पारिवारिक त्यौहार ही है।</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कई परिवारों ने </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">बचत</span>’<span lang="HI"> के नाम पर एक साथ
जमा होना छोड़ दिया है। बच्चे</span>,<span lang="HI"> भाई-भाई</span>,<span lang="HI">
माँ-बाप अलग-अलग</span>,<span lang="HI"> अपने-अपने शहरों में मनाते हैं। </span>‘<span lang="HI">एक दिन के लिए आ कर क्या करेंगे</span>,<span lang="HI"> बहुत खर्च हो
जाएगा!</span>’<span lang="HI"> नहीं मिलने का रामबाण बहाना है। क्या इतना भी नहीं
कमा रहे हो कि एक दिन के लिए नहीं आ सको</span>?<span lang="HI"> पूरा परिवार एक साथ
हो सके! नहीं ऐसा नहीं है</span>,<span lang="HI"> बस मानसिकता हो गई है</span>,<span lang="HI"> और इसमें बच्चों का कम माँ-बाप का ही हाथ ज्यादा है। आर्थिक तंगी-दबाव को
नजरंदाज नहीं किया जा सकता लेकिन बचपन से ही हमने उन्हें ऐसी समझ डाल दी है –
परिवार बाद में अन्य सब कुछ उसके पहले। जब बच्चे छोटे थे आप को उनकी जरूरत नहीं थी</span>,<span lang="HI"> तब आकर क्या करेंगे। अब वे बड़े हो गए तब जाकर क्या करेंगे</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>लेकिन इन सब विषमताओं के
विपरीत <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ऐसे परिवार हैं जिनके लिए परिवार
ही सबसे पहले है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
अन्य सब उसके पीछे। देश के एक छोटे से शहर में पला-बड़ा और बढ़ा यह छोटा सा परिवार
समय के साथ-साथ बड़ा होता गया। बच्चों को पढ़ने के लिए देश की राजधानी दिल्ली एवं
अन्य बड़े शहरों की तरफ मुंह मोड़ना पड़ा। धीरे-धीरे माँ-बाप को छोड़ एक-एक कर सब
बच्चे अपने शहर से निकल गए।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लेकिन
प्रारम्भ से ही माँ-बाप ने एक कड़े अनुशासन का पालन किया – साल भर कहीं भी रहें
दीवाली के दिन पूरे परिवार को अपने शहर में<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>आना होगा। सबों को बुलाया जाता था और समय के साथ अब सब आते ही नहीं थे
बल्कि इस दिन की प्रतीक्षा भी करते रहते थे। सब दीवाली पर जमा होते हैं</span>,<span lang="HI"> पूरा परिवार आपस में मिलता और मिलकर उत्सव मनाता है। समय बीतता गया बच्चे
अब शहर ही नहीं देश तक भी सीमित नहीं रहे। लेकिन आज भी सब बच्चे दीवाली पर अपने
उसी पैतृक घर में ही होते हैं</span>,<span lang="HI"> दीवाली एक साथ मनाते हैं। यही
एक दिन होता है जब पूरा परिवार – पाँच लड़के</span>,<span lang="HI"> पाँच बहुएँ और
बड़े-बड़े पोते-पोतियाँ सब – एक साथ होते हैं। बिना किसी शिकन के ही नहीं बल्कि बड़े
चाव से। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यही कारण है कि इतना बड़ा परिवार</span>,<span lang="HI"> सब अलग-अलग शहरों और देशों में रहने के बाद भी एक साथ है</span>,<span lang="HI"> सबों में पांडवों जैसा संबंध है</span>,<span lang="HI"> एक दूसरे के लिए
खड़े हैं</span>,<span lang="HI"> साल भर एक दूसरे के पास आते-जाते रहते हैं। वह बीज
जो पिता ने बोया था आज घना वट वृक्ष हो गया है। और सब मिलकर इस वृक्ष को खाद-पानी
देते हैं इसकी रक्षा करते<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हैं</span>,<span lang="HI"> फलस्वरूप फल-फूल रहा है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>और एक दूसरा परिवार है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> मुझे हर समय यही लगता रहा कि परिवार
आधुनकिता में लिपा-पुता है। लेकिन फिर एक घटना ने मेरे विचार बदल दिये। एक
पारिवारिक आयोजन था। परिवार के सदस्यगण – बेटे</span>,<span lang="HI"> बहुएँ</span>,<span lang="HI"> पोते</span>,<span lang="HI"> पोतियाँ – अलग-अलग शहरों में रह रहे थे।
परिवार के सब सदस्यों के पहुंचने की बात थी। उनके अलावा अन्य पारिवारिक सदस्य</span>,<span lang="HI"> मित्र</span>,<span lang="HI"> रिश्ते-नातेदार भी पहुँच रहे थे।
पोते-पोतियाँ स्कूल में थे</span>,<span lang="HI"> मैंने सोचा सब लोग तो पहुँच ही
नहीं सकते। सिर्फ पता लगाने मैंने एक को फोन किया और पूछा कि कौन-कौन जा रहे हैं</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">हमलोग सब कोई जा रहे हैं</span>?’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">तो बच्चे किसके साथ रहेंगे</span>?’<span lang="HI"> मेरा अगला प्रश्न था।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">नहीं हम सब जा रहे हैं</span>,<span lang="HI"> बच्चे भी जा रहे हैं</span>,’<span lang="HI"> फिर से वही जवाब मिला।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मैंने फिर कहा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">लेकिन छुट्टी तो है नहीं</span>,<span lang="HI"> स्कूल मिस करवाओगे</span>?’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">और उपाय भी क्या है भैया</span>,’<span lang="HI"> जवाब मिला। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">स्कूल से अनुमति मिल गई है</span>?’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">नहीं</span>,<span lang="HI"> मैंने मांगी ही नहीं। छुट्टी तो तब
मांगनी जब विकल्प हो</span>,<span lang="HI"> जाना तो है ही</span>,<span lang="HI">
तब अनुमति क्या मांगना। परिवार पहले है या स्कूल</span>,’<span lang="HI"> उसने बिना
रुके कहा</span>, ‘<span lang="HI">छुट्टी तो सिर्फ बहाना होता है नहीं आने का</span>,<span lang="HI"> बच्चा हमारा है</span>,<span lang="HI"> परिवार हमारा है</span>,<span lang="HI"> वे कौन होते हैं हमारे परिवार के बीच में आने वाले</span>?’<span lang="HI"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जब ऐसे विचार हों तब परिवार
चलते हैं। विघटनकारियों के विरुद्ध ऐसे ही आक्रामक होना पड़ता है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> तब अस्मिता बचती है। समर्पण करने से हम
अपनी सभ्यता</span>,<span lang="HI"> संस्कृति का नाश करते हैं। प्रायः यह देखने में
आता है कि दुष्टों के प्रति हम डर कर दया का भाव रखते हैं और सज्जनों के प्रति
आक्रामक हो जाते हैं। श्रीअरविंद तो यहाँ तक कहते हैं कि भेड़िये के द्वारा आक्रांत
मेमने की तरह अपनी हत्या होने देने से कोई विकास नहीं होता</span>,<span lang="HI">
कोई प्रगति नहीं होती। भेड़िये पर आक्रमण कर अपनी और मेमने की रक्षा करनी होती है। दूसरों
की नकल में विघटित मत होइये</span>,<span lang="HI"> संगठित होइये</span>;<span lang="HI"> दुर्जनों के प्रति समर्पित नहीं आक्रामक होना है। सुविधा भोगी नहीं</span>,<span lang="HI"> संरक्षक बनिये। अपने परिवार से प्रारम्भ कीजिये। अपने तीज त्यौहार अपनी
संस्कृति के अनुसार मनाइये। समय के अनुसार बदलाव अवश्यंभावी है</span>,<span lang="HI"> जरूर कीजिये लेकिन उन्नति के लिए अवनति के लिए नहीं। हमारे तीज-त्यौहार
जुड़ना सिखाते हैं</span>,<span lang="HI"> टूटना नहीं। आज की नहीं कल की सोचिये। दुनिया
को बदलने के लिये अपने को बदलने की जरूरत है। पहले खुद बदलिये</span>,<span lang="HI"> फिर दुनिया को बदलिये। कल हमारा होगा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</span><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ऑन लाइन
कोम्मेंट्स दें </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: black; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-color-alt: windowtext;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का
संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: black; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><a href="https://youtu.be/F1cn2ugPomI"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;">https://youtu.be/F</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">1</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;">cn</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">2</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;">ugPomI</span></i></a><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: black; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-color-alt: windowtext;">ब्लॉग का संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: black; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-48109378223962304562023-11-03T08:00:00.003+05:302023-11-03T08:00:00.151+05:30सूतांजली नवंबर 2023<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPZ4FAfIoCrOFaY2IkkRZJ9uVyK0AxLVIZhn4BmKWDzh-TdY5anslyVBGetHoYyedTpy20JMvunYVCAvL7hSgTnE1j8pKkI8cSpHBH54jxN6oL31n-CIBd3AyqGwpHW_wGhWKqk38qmSJMb3JXpxmreyc44XAj1E6Bddbz9YJaRZzHbYuZsEywtNBEEWsG/s1280/Slide2.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPZ4FAfIoCrOFaY2IkkRZJ9uVyK0AxLVIZhn4BmKWDzh-TdY5anslyVBGetHoYyedTpy20JMvunYVCAvL7hSgTnE1j8pKkI8cSpHBH54jxN6oL31n-CIBd3AyqGwpHW_wGhWKqk38qmSJMb3JXpxmreyc44XAj1E6Bddbz9YJaRZzHbYuZsEywtNBEEWsG/w640-h360/Slide2.JPG" width="640" /></a></div><br /> <p></p><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://youtu.be/w3l3aEOIojQ"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">https://youtu.be/w</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">3</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">l</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">3</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">aEOIojQ</span></a><span lang="EN-US" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ब्लॉग<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पर पढ़ें : </span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2023/11/2023.html"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;">https://sootanjali.blogspot.com/2023/11/2023.html</span></a><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><br /><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-71038431016386406162023-10-20T08:00:00.002+05:302023-10-29T05:48:52.451+05:30 एक अवगुण छोड़िये<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“जी हाँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> मैं बस एक ही अवगुण छोड़ने कह रहा हूँ। अगर
एक से ज्यादा छोड़ने कहूँगा तब तो आप मेरी बात सुनेंगे ही नहीं</span>,<span lang="HI"> अतः बस एक के लिए ही कह रहा हूँ। आप केवल एक ही छोड़िये और फिर देखिये
कैसे धीरे-धीरे आपका जीवन सुधरता जाएगा</span>,<span lang="HI"> जीवन शुद्ध-शांत और
निर्मल हो जाएगा।” आज के सत्संग का यही सार था – एक अवगुण छोड़िये। स्वामी जी ने यह भी नहीं बताया की कौन सा अवगुण
छोड़ें</span>,<span lang="HI"> वह भी हम पर ही छोड़ दिया। </span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvpORFL7JHjEmu_6bklFtZjk9WRauvpnndPYaWZJkvfqolKnjg49Wc6dJXyu_emW8RGCljHbA7zU_ZgTBDxiAkgPjCU6xCtL0L1x5hPYPq_e48i-RbX-d1pwgiuwkExGnwsTsc3zChr3sty_u2sVxu_2cWWW2YITsCKm7WC9-gMVg_ac_YBOEEp3gKKr_h/s1280/Slide1.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvpORFL7JHjEmu_6bklFtZjk9WRauvpnndPYaWZJkvfqolKnjg49Wc6dJXyu_emW8RGCljHbA7zU_ZgTBDxiAkgPjCU6xCtL0L1x5hPYPq_e48i-RbX-d1pwgiuwkExGnwsTsc3zChr3sty_u2sVxu_2cWWW2YITsCKm7WC9-gMVg_ac_YBOEEp3gKKr_h/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /><span lang="HI"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">सत्संग से उठ कर बाहर निकलते
ही सुनने को मिला - </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“<span lang="HI">गुण
हों या अवगुण</span>,<span lang="HI"> बड़ी लंबी फेहरिस्त है। वेद</span>,<span lang="HI"> उपनिषद</span>,<span lang="HI"> पुराण</span>,<span lang="HI"> गीता</span>,<span lang="HI"> रामायण</span>,<span lang="HI"> धर्माचार्य</span>,<span lang="HI">
महामंडलेश्वर</span>,<span lang="HI"> गुरु</span>,<span lang="HI"> ऋषि</span>,<span lang="HI"> कथा वाचक हर समय केवल बस यही तो कहते रहते हैं – या तो कोई कथा-कहानी
सुनाते हैं या फिर ये करो-ये न करो। उनकी बातें मानने लगें तो जीने लायक ही नहीं रहें।
वे जो कहते हैं उसे बस वहीं छोड़ कर चले आने में ही भलाई है। क्यों ठीक कह रहा हूँ
न</span>?<span lang="HI"> शायद यही कारण है कि वे अपनी कहते रहते हैं और दुनिया
अपनी चाल से चलती रहती है। और तो और महर्षि पतंजलि को लें तो उन्होंने भी पाँच यम
और पाँच नियम गिना दिये। एक-दो गिनाते तो
शायद उस पर फिर भी विचार कर लेते”।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“भाई साहब जरा ठहरिए! अगर एक-एक होते तो क्या आप उन पर विचार
करते</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">?<span lang="HI">”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">अपनी झोंक में लेकिन थोड़ा संभलते हुए कहा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> “तब-का-तब सोचते!”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“<span lang="HI">अच्छा बताइये ये पाँच-पाँच क्या हैं</span>?”,<span lang="HI"> मैंने पूछ ही लिया।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“पाँच यम हैं अहिंसा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> सत्य</span>,<span lang="HI"> अस्तेय</span>,<span lang="HI">
ब्रह्मचर्य और पाचवाँ .......”</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“अपरिग्रह।”</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“हाँ...हाँ वही</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> अब आप ही बताइये इन्हें अपना लें तो कैसे
जीवन चले। अपने तो बस एक ही सिद्धान्त अपना रखें हैं – व्यावहारिकता। मनुष्य को
व्यावहारिक होना चाहिए</span>,<span lang="HI"> बस इससे अपना कम चल जाता है”।
उन्होंने घोषणा कर दी।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“जी</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
ठीक कहा अपने</span>,<span lang="HI"> अहिंसा – गुस्सा तो नाक पर चढ़ा रहता है</span>,<span lang="HI"> बच्चों को डांट न लगाएँ</span>,<span lang="HI"> मजदूर को चार गाली न दें
तो वे काम ही न करें। और ये सत्य</span>,<span lang="HI"> अगर सत्य बोलें तो जेल में
रहें या फिर सड़क किनारे खाली कटोरा ले कर बैठे रहें</span>,<span lang="HI"> झूठ
बोले बिना तो भीख भी नहीं मिलती।</span>”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“हाँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> और नहीं तो क्या</span>!”,<span lang="HI"> मैंने जोड़ा।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“अस्तेय- चोरी न करना</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> अरे हम कोई चोर हैं क्या</span>,<span lang="HI"> चोरी तो न हम
करते हैं और न करेंगे। चोरी तो छोड़ी हुई ही है!” </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“अरे वाह! तब हम यह मान लेते हैं कि हमने एक अपना लिया है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> अब हमें मुक्त करो। क्यों क्या कहते हैं आप</span>?<span lang="HI"> इसके साथ यह भी जोड़ देते हैं कि वैसे तो हम चोरी करेंगे ही नहीं लेकिन
अगर कहीं गलती से</span>,<span lang="HI"> लालच से कर भी लिया तो हम प्रायश्चित भी
कर लेंगे या तो उसे बता देंगे या वह सामान वापस वहीं रख देंगे। क्या दिक्कत है</span>,<span lang="HI"> ऐसा काम करें कि साँप भी मर जाए और लाठी भी न टूटे।” मौका देख कर मैंने
कहा।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">“हाँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> हाँ। यह ठीक वैसा ही है जैसा कि हम किसी
तीर्थ पर जाते हैं तो कुछ छोड़ने कहा जाता है और हम वही छोड़ते हैं जो पहले से ही
छोड़ा हुआ है। आम-के-आम गुठली के दाम।” </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> चलिये अब यह समझ लें कि चोरी
किसे कहते हैं। शब्दकोश का सहारा लें तब इसकी परिभाषा कुछ इस प्रकार बनती है – जब
कोई किसी व्यक्ति की सम्मति या जानकारी के बिना उसका समान या संपत्ति ले लेता है
या हटा देता है तो इसे चोरी कहा जाता है। यानी बिना सम्मति या जानकारी के ले लेना ही
नहीं बल्कि हटा देना भी चोरी ही है। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> इस चोरी को और जरा गहराई से
देखने और उस पर विचार करते-करते मुझे अपने जीवन की एक छोटी सी आपबीती याद आ गई।
मैं अपने सहपाठी</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI">
सुरेश के कार्यालय में बैठा था। उसका लड़का राहुल भी वहीं था। गर्मी का मौसम था</span>,<span lang="HI"> टिफिन में आम भी था। मैंने लेने से इंकार किया और कहा कि मैंने आम छोड़
रखा है और बताया कि आम मेरे प्रिय फलों में से एक है</span>,<span lang="HI"> लेकिन
उस वर्ष पूरी गया था वहाँ जगन्नाथ महाप्रभु के मंदिर के वट वृक्ष पर एक वर्ष तक आम
न खाने का वचन देकर आया हूँ। राहुल ने बताया कि उसने भी इसी वर्ष वहीं आम
छोड़ा है। लेकिन तभी टिफिन में रखे आचार को मैंने उठा लिया। राहुल ने बताया</span>,<span lang="HI"> “अंकल यह आम का आचार है।” मुझे बात समझ नहीं आई तो उसने जोड़ा </span>‘<span lang="HI">अंकल अभी तो आपने बताया
कि आपने आम छोड़ रखा है</span>’<span lang="HI">। </span>‘<span lang="HI">हाँ</span>,<span lang="HI"> लेकिन यह तो आम का ......</span>’,<span lang="HI"> यहाँ तक कहने के बाद मेरी
जबान तलवे से चिपक गई। मुझे सचमुच बड़ा अच्छा लगा जिसे मैं बच्चा मान रहा था उसने
आम को छोड़ने के वचन को बड़ी गहराई से समझा था। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> जब आम पर उसने इतनी गहराई से
सोचा तब फिर चोरी पर भी सोचने की जरूरत है। श्रीअरविंद ने चोरी का अर्थ ही
बदल दिया है। लगभग 1905 में वे अपनी पत्नी को एक पत्र लिखते
हैं जिसमें वे अपने तीन पागलपन की चर्चा करते हुए पहले पागलपन के बारे में लिखते
हैं कि अगर वे अपने पास जितनी उनको
आवश्यकता है उससे ज्यादा रखते हैं तब वे अपने आप को चोर समझेंगे। उस समय उन्हें
500 रुपए माहवार मिला करते थे। उस समय के हिसाब से यह एक शाही राशि थी। यह राशि
पूर्ण रुपेण श्रीअरविंद की उनकी अपनी थी
लेकिन फिर भी वे उसका अपने लिए उपयोग करना चोरी मानते थे। यह चोरी का एक अन्य आयाम
है। अपना होने के बावजूद अपनी आवश्यकता से
ज्यादा रखना</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> जिसके पास
उसका अभाव है उसकी आवश्यकताओं की चोरी करना है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"> इशोपनिषद
का पहला श्लोक है: </span><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "Times New Roman"; mso-ligatures: none;">ईशा वास्यम् इदं सर्वम्
यत्किञ्च जगत्यां जगत्</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "Times New Roman"; mso-ligatures: none;">।</span></b><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-hansi-font-family: "Times New Roman"; mso-ligatures: none;">ते न त्यक्तेन भुञ्जीथा मा
गृधः कस्य स्विद् धनम् ।।१।।</span></b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">श्लोक के अंतिम छंद का अर्थ है </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">किसी दूसरे के धन की इच्छा मत करो</span>’,<span lang="HI"> यानि
किसी दूसरे के धन की इच्छा करना भी चोरी या चोरी की तैयारी है अतः उसे भी त्यागो।
चोरी को त्यागने का अर्थ है मन से</span>,<span lang="HI"> कर्म से और वाणी से उसका
त्याग करना। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"> सामान्यतः एक और वस्तु की
चोरी करने की हमारी बुरी आदत है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> वह है दूसरों
के समय की चोरी। निर्धारित समय से न आ कर किसी को इंतजार करवाना उस के समय की चोरी
है। अगर वहीं किसी आयोजन में जहां हम वक्ता हैं या प्रमुख अतिथि हैं और वहाँ देर
से पहुँचना वहाँ उपस्थित सबों के समय की चोरी है। समय से ज्यादा बोलना अन्य वक्ता
के समय की</span>,<span lang="HI"> न सुनने की इच्छा होने के बाद भी बोलते जाना</span>,<span lang="HI"> श्रोता या अन्य वक्ता के समय की चोरी ही है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> अनिच्छा से दी जाने वाली
वस्तु को लेना</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> बिना इच्छा
के किसी के प्रेम की अपेक्षा रखना</span>,<span lang="HI"> ज्यादा लेकर कम देना यहाँ
तक की कम देने की भावना रखना भी अलग-अलग प्रकार की चोरियाँ ही हैं। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> एक अन्य प्रकार की प्रचलित
चोरी है – जमाखोरी। मुनासिब से ज्यादा कमाने की इच्छा से कम उपलब्ध सामग्री को जमा
करना</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> भविष्य के लिए इतना जमा कर लेना कि दूसरे
के वर्तमान के लिए भी न रहे। कोरोना के समय ऐसी वारदातें देखने को मिलीं</span>,<span lang="HI"> किसी कॉलोनी या मुहल्ले में पानी की कम आपूर्ति की खबर आने पर जरूरत से
ज्यादा पानी जमा करना इसके ज्वलंत उदाहरण हैं। यहाँ हम दूसरे के हिस्से का संसाधन
चुरा कर खुद के लिए या खुद के मुनाफे के लिए जमा कर रहे हैं।</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> अन्य के कार्य को अपना बताना
या अपने होने का आभास देना तो प्रत्यक्ष रूप से चोरी है ही किसी के कार्य की उचित
प्रशंसा न करना भी सूक्ष्म चोरी है। किसी के लिखे हुआ को अपना बताना</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> उसकी सहमति के बिना उसका प्रयोग करना तो आज
कॉपी-राइट के नियमों के अंतर्गत जुर्म ही है</span>,<span lang="HI"> चोरी तो है ही।
</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> किसी की अनुपस्थिति में उसकी
निंदा करना क्या उसकी प्रतिष्ठा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> मान</span>,<span lang="HI"> मर्यादा की चोरी नहीं है</span>?<span lang="HI"> भविष्य और आने वाली पीढ़ी का ध्यान न रखते हुए प्रकृति का अनावश्यक दोहन
भी चोरी का ही स्वरूप है।</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Aparajita",serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS";"><span> </span><span> </span><span> </span>और तो और श्रीकृष्ण ने गीता के तीसरे
अध्याय में कहा है : </span><span style="font-family: "Aparajita",serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS";"><o:p></o:p></span></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">इष्टान् भोगान्</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">हि</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">वः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">देवाः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">दास्यन्ते</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">यज्ञभाविताः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">,</span><span style="font-family: "Aparajita",serif; font-size: 13.0pt; letter-spacing: .05pt; line-height: 107%;"><br />
</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">तैः दत्तान्</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">अप्रदाय</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">एभ्यः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">यः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">भुङ्क्ते</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">स्तेनः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">एव</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">सः</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;"> <span lang="HI">।।</span>3:</span><span style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">12</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">।।</span><span lang="HI" style="background: white; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 13.0pt; letter-spacing: .05pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span lang="HI">
</span></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="background: white; font-family: Aparajita, serif; font-size: 14pt; letter-spacing: 0.05pt; line-height: 107%;">इस श्लोक का भावार्थ यही निकलता है कि यह
पूरी सृष्टि इसलिए चल रही है क्योंकि देना और लेना निरंतर चलता रहता है। देने से
ही मिलता है और जो मिला उसमें से फिर देना। और जो इस कड़ी को तोड़ता है यानि सिर्फ
अपने लिए लेता है देता नहीं वह चोर है। </span><span style="background: white; font-family: "Aparajita",serif; font-size: 14.0pt; letter-spacing: .05pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> आप जितना गहरे उतरते जाएंगे</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> चोरी के नए-नए आयाम खुलते जाएंगे। जैसे-जैसे
आप उन्हें जिंदगी में उतारते जाएंगे</span>,<span lang="HI"> आपका जीवन निखरता
जाएगा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">कबीर को याद कीजिये- </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> जिन खोजा तिन पाइया</span></i></b><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%;">, </span></i></b><em><b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #5f6368; font-size: 13pt; font-style: normal; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">गहरे
पानी पैठ</span></b></em><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%;">, <o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"> मैं बपुरा बूडन डरा</span></i></b><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%;">, </span></i></b><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">रहा किनारे बैठ।</span></i></b><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%;"> <o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.0cm; margin-right: 33.1pt; margin-top: 0cm; margin: 0cm 33.1pt 0cm 1cm; text-align: justify;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">किनारे बैठ कर ही अगर संतोष हो जाता है तब
आपकी मर्जी लेकिन अगर मोती चाहिए तो पानी में गहरा उतरना होगा।</span></i></b><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI;">(डॉ.रमेश
बिजलानी की वार्ता पर आधारित)</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</span><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ऑन लाइन
कोम्मेंट्स दें </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif"> </span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="background: white; font-size: 10pt;">यूट्यूब का
संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; font-family: Wingdings;">à</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white;"><o:p></o:p></span></i></p>
<i><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" style="background: white; font-size: 11pt; line-height: 107%;"><a href="https://youtu.be/Qo0cJV9e-yA">https://youtu.be/Qo<span lang="HI">0</span>cJV<span lang="HI">9</span>e-yA</a></span></i><div><i><br /></i></div>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-37020073090193753972023-10-13T08:00:00.007+05:302023-10-13T08:00:00.140+05:30दैवीय मार्ग-दर्शन <p> <span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 115%; text-align: justify;">पांडेचरी</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 115%; text-align: justify;">,<span lang="HI"> श्री अरविंद आश्रम से हम सब परिचित हैं। भले ही वहाँ गए न हों</span>,<span lang="HI"> उस स्थान का नाम सुना है। इस आश्रम में एक साधिका रहती थीं</span>,<span lang="HI"> लंबे समय से। बल्कि यह कहना उचित होगा कि उन्होंने अपना पूरा जीवन ही इस
आश्रम को समर्पित कर दिया था। एक बार उनके परिवार की कई महिलाएं आश्रम देखने और
उनसे मिलने वहाँ आईं। लौटते समय उनका चेन्नई (तब मद्रास) 2-3 दिन रुक कर</span>,<span lang="HI"> घूम-फिर कर लौटने का कार्यक्रम था। उन्होंने उस साधिका को भी साथ चलने के
लिए कहा और सुझाव दिया कि वे तो चेन्नई से फिर आगे चली जाएंगी और साधिका आश्रम
वापस लौट आयें। साधिका का भी मन बना और उन्हें श्रीमाँ से अनुमति भी मिल गई।</span></span></p><p><span style="font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 115%; text-align: justify;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTbbruc5rbTGXxhG5x4LKy2cCGv2rflDXyQjd21UJG7qtuWDSl_kUkDDjXk5LKMaWrfH0_Oz5msWWbKexhRst-yTfetR7HsRjZFRzZ60P2d-aE2Dwe7VF7nzp59SqaIoq3Yp7v3_gAsF8BRx0Wlw6rZkfdgBzOrWqww-PjALddhyphenhyphen26Spdka4Q_QAgVkkwX/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTbbruc5rbTGXxhG5x4LKy2cCGv2rflDXyQjd21UJG7qtuWDSl_kUkDDjXk5LKMaWrfH0_Oz5msWWbKexhRst-yTfetR7HsRjZFRzZ60P2d-aE2Dwe7VF7nzp59SqaIoq3Yp7v3_gAsF8BRx0Wlw6rZkfdgBzOrWqww-PjALddhyphenhyphen26Spdka4Q_QAgVkkwX/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /><span lang="HI"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जिस दिन यात्रा पर निकलना था उसके पहले
रात्री को तेज बरसात हुई। रात लगभग 10 बजे किसी ने साधिका के कमरे का दरवाजा
खटखटाया। उन्हें बड़ा आश्चर्य हुआ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> भला इतनी रात
कौन आया होगा</span>?<span lang="HI"> दरवाजा खोला</span>,<span lang="HI"> एक अन्य वरिष्ठ
साधक दरवाजे पर खड़े थे। उन्हें देख सकपकाना स्वाभाविक था। उन्होंने उन्हें एक
लिफाफा पकड़ाया और बताया कि श्रीमाँ ने उनके लिए यह एक आवश्यक पत्र भेजा है। दरवाजा
बंद कर वे कुर्सी पर बैठ गईं और आशंकित मन से धीरे-धीर लिफाफा खोला। लिखा था</span>,<span lang="HI"> “तुम कहीं नहीं जाओगी”। साधिका सन्न रह गयी। उसके मंसूबों पर पानी फिर
गया। उन्हें बड़ा झटका लगा</span>,<span lang="HI"> दुख हुआ</span>,<span lang="HI">
क्रोध आया</span>,<span lang="HI"> निराशा हुई। रात भर नींद नहीं आई लेकिन <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>श्रीमाँ की आज्ञा का पालन करते हुए उसने अपना
कार्यक्रम रद्द कर दिया। लेकिन दुख और क्रोध में दूसरे दिन कमरे से बाहर नहीं
निकलीं</span>,<span lang="HI"> खाने के लिए भी नहीं। शाम को अचानक उन्हें एक खबर
मिली। जिस गाड़ी में उनके परिवार की महिलाएं गई थीं रास्ते में</span>,<span lang="HI"> गाड़ी समेत सड़क धंस गई</span>,<span lang="HI"> उनमें से कोई नहीं बचा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>साधिका के रोंगटे खड़े हो गए। एक बार तो
किंकर्तव्यविमूढ़ सी बैठी रहीं फिर बदहवास हो उत्तेजित होकर माँ के कमरे की तरफ दौड़
पड़ीं। उन्हें कमरे के दरवाजे पर रोका गया</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> </span>‘<span lang="HI">श्रीमाँ अभी व्यस्त हैं</span>,<span lang="HI"> मुलाक़ात नहीं हो सकती</span>’<span lang="HI">। </span>‘<span lang="HI">नहीं</span>,<span lang="HI"> मुझे तो अभी ही मिलना
है</span>’,<span lang="HI"> और वे एक प्रकार से जबर्दस्ती कमरे में घुस गईं। अब तक
उनकी उत्तेजना</span>,<span lang="HI"> दुख</span>,<span lang="HI"> झटका</span>,<span lang="HI"> निराशा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>क्रोध</span>,<span lang="HI"> श्रद्धा</span>,<span lang="HI"> भावुकता</span>,<span lang="HI"> समर्पण अविश्वास में तब्दील चुकी<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>थी। वह अपने आप को श्रीमाँ की अपराधी समझ रही
थी। रो रही थीं और अपने आप को माफ नहीं कर पा रही थी। श्रीमाँ उन्हें देखते ही समझ
गईं। उन्होंने उंगली से साधिका को चुप रहने और बैठने के लिए कहा। कुछ देर में जब
साधिका व्यवस्थित हुई</span>,<span lang="HI"> उसकी उत्तेजना शांत हुई तब माँ ने उनकी
तरफ देखा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI">जब आप को पता था यह होने
वाला है</span>,<span lang="HI"> तब आपने मुझे तो रोका लेकिन उन्हें क्यों नहीं
रोका”</span>?,<span lang="HI"> साधिका का क्रोध फिर मुखर हो उठा। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">श्रीमाँ
ने धीरे से कहा</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> “क्या मेरे रोकने से वे रुक
जातीं”</span>?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>साधिका सन्नाटे में आ गई</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> उन्हें पता था वे नहीं रुकतीं। उनके मन में</span>,<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>श्रीमाँ के प्रति न वह श्रद्धा थी न विश्वास।
साधिका श्री माँ के चरणों में गिर पड़ी और धीरे-धीरे उठ कर वापस आ गई। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>श्रीमाँ</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> जन्मदिन पर बधाई-पत्र दिया करती थीं। जब इस साधिका को जन्मदिन पर बधाई
पत्र मिला तो उसने देखा उसमें जो तारीख लिखी थी</span>,<span lang="HI"> वह उसका
जन्मदिन नहीं था। उसने माँ की तरफ देखा। माँ मुस्कुरा रही थी। उसे याद आया</span>,<span lang="HI"> यह वही तारीख थी जिस दिन उपरोक्त दुर्घटना घटी थी। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>दैवीय शक्तियाँ हमेशा हमारा मार्ग-दर्शन
करने के लिए कटिबद्ध रहती हैं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 115%;">,<span lang="HI"> हमें सावधान
करती रहती हैं</span>,<span lang="HI"> हमारा मार्ग दर्शन करती हैं</span>,<span lang="HI"> बशर्ते हम इस योग्य बनें कि उनकी बात सुनें और माने। ये मार्ग-दर्शन हमें
उन शक्तियों से सीधे भी प्राप्त होते हैं</span>,<span lang="HI"> छठी इंद्रियों के
माध्यम से या फिर किसी योग्य व्यक्ति के माध्यम से भी जिनमें हमारा अटूट विश्वास
होता है</span>,<span lang="HI"> उनके प्रति हमारी श्रद्धा होती है। लेकिन क्या
हमारी तैयारी है</span>?<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</span><b><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></i></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ऑन लाइन
कोम्मेंट्स दें </span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span lang="HI" style="background: white; color: black; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-color-alt: windowtext;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का
संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: black; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-color-alt: windowtext; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="background: white; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span style="background: white; color: black; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; mso-color-alt: windowtext;"><a href="https://youtu.be/5L8-og1Jr54">https://youtu.be/<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">5</span>L<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">8-</span>og<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">1</span>Jr<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">54</span></a></span></i><i><span style="background: white; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p><p class="MsoNoSpacing"><i><br /></i></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-67799746838460804962023-10-06T08:00:00.001+05:302023-10-06T08:00:00.150+05:30सूतांजली अक्तूबर 2023 <p> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDmqihbTGYnfrPsYADQoQ54bJWpghq1ief4U5Y2GfUuR_dW8AQ74y0Qz4uwjE3-N9NwNu9aDKixkUUeB5Zd3E-Zx1f0NG_MrC9Cior1UwCCxz4a3HHIYNIaEc8itKtVArDzskxP9a72CKStTkTeUsI-AYNS_gxhhL8gzpD06T2-iiPpUxvrAlgATLQnaDL/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDmqihbTGYnfrPsYADQoQ54bJWpghq1ief4U5Y2GfUuR_dW8AQ74y0Qz4uwjE3-N9NwNu9aDKixkUUeB5Zd3E-Zx1f0NG_MrC9Cior1UwCCxz4a3HHIYNIaEc8itKtVArDzskxP9a72CKStTkTeUsI-AYNS_gxhhL8gzpD06T2-iiPpUxvrAlgATLQnaDL/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /><p></p><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://youtu.be/C2uUI6QeYH4"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">https://youtu.be/C</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">2</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">uUI</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">6</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">QeYH</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">4</span></a><span lang="EN-US" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ब्लॉग<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पर पढ़ें : </span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2023/10/2023.html"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;">https://sootanjali.blogspot.com/2023/10/2023.html</span></a><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><br /><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-56336510069939341862023-09-22T08:00:00.001+05:302023-09-22T10:46:31.432+05:30तीर्थाटन और पर्यटन<p> <span style="background-color: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;"> </span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">सोशल मीडिया पर न
जाने कितनी निरर्थक बातें</span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt; text-align: justify;">,<span lang="HI"> वीडियो</span>,<span lang="HI"> फोटो तैरती रहती हैं। उसी भीड़ में कभी-कभी अचानक ऐसा
कुछ दिख जाता है जो दिल को छू लेता है। ऐसा ही</span>,<span lang="HI"> <i>सर्वेश
तिवारी का </i>एक पोस्ट पढ़ने को मिला : </span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 12pt; text-align: justify;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioyrxFgpM_hYJB_THzv916m_TWUpeDim6amFCHPch4xkfle_iIiTre7y-pA5YlsqF7pGR-di6WfZ2iV6srDw3BMwBbF6xD5Y_3tmIlYjfQaQVR-mEiR83SF25hSR849UiQdwdI3a1Ht32tani36HL6y-Sc2K1uWVCGI_oKgyPQN1_C9q9IXVNLgIew8lnT/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioyrxFgpM_hYJB_THzv916m_TWUpeDim6amFCHPch4xkfle_iIiTre7y-pA5YlsqF7pGR-di6WfZ2iV6srDw3BMwBbF6xD5Y_3tmIlYjfQaQVR-mEiR83SF25hSR849UiQdwdI3a1Ht32tani36HL6y-Sc2K1uWVCGI_oKgyPQN1_C9q9IXVNLgIew8lnT/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span><p></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><i><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">तीर्थाटन की
परम्परा जीवन के तीसरे-चौथे चरण के लिए बनी थी। हमारे देश और संस्कृति <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>में यह परंपरा अनेक पुरानी है। अपने गृहस्थ धर्म
के उत्तरदायित्व से मुक्ति पा कर पूर्णतः ईश्वर में लीन हो चुके बुजुर्ग जब तीर्थ
को निकलते थे तो उस भूमि के कण-कण को प्रणाम करते चलते थे। मन जब हर नदी</span></i><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">तालाब</span>, <span lang="HI">पर्वत या वृक्ष में ईश्वर को देखने लगे</span>, <span lang="HI">जब हर जीव
में ईश्वर का अंश दिखने लगे</span>, <span lang="HI">तब घूमते हैं तीर्थ... </span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">
<span lang="HI">बहुत ज्यादा उम्र नहीं हुई मेरी</span>, <span lang="HI">पर दूर
गाँव से काशी आ कर गंगा मईया को देखते ही रो पड़ने वाले बुजुर्गों को भी देखा है
मैंने। मैंने देखा है श्रद्धा से प्रणाम करते चलती माताओं को... बेटा यदि एक बार
काशीजी</span>, <span lang="HI">अजोधाजी</span>, <span lang="HI">प्रयागराज घुमा दे तो
उल्लसित मन से उसे भर-भर कर आशीष देती और उसके सारे अपराध माफ करती माताएं! जैसे
जीवन में इससे बड़ा कोई काम नहीं....</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">
<span lang="HI">बकरी बेच कर बैजनाथ धाम में जल चढ़ाने गया कोई बूढ़ा व्यक्ति जब
डेढ़ सौ रुपये में खरीदे गए प्रसाद को घर आ कर सत्तर पुड़िया बना कर गाँव भर को
बांटता है</span>, <span lang="HI">तो उसके चेहरे पर आस्था नहीं</span>, <span lang="HI">सीधे ईश्वर दिखते हैं। और मैंने ऐसे असंख्य ईश्वरीय चेहरों को देखा है।
आपकी आस्था का स्तर यह हो तो कीजिये तीर्थ...</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">
<span lang="HI">लोक में तीर्थ की महिमा यह है कि हमारे गाँव के लोग जब गया
पिंडदान करने जाते तो समूचा गाँव गाजे बाजे के साथ उनके पीछे-पीछे कुछ दूर तक
छोड़ने जाता था। तीर्थ से लौटे व्यक्ति को तो अब भी हर सभ्य देहाती प्रणाम कर के
आशीर्वाद लेता है। जैसे तीर्थ घूम लेने भर से उस व्यक्ति में कुछ दैवीय अंश आ गया
हो...</span> <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">
<span lang="HI">मैंने अनेक ऐसे लोगों को भी देखा है जो केदार-बदरी की यात्रा
के बाद अपने गृहस्थ जीवन से विरक्त से हो गए। झगड़ों में नहीं पड़ेंगे</span>, <span lang="HI">झूठ नहीं बोलेंगे</span>, <span lang="HI">लहसुन प्याज नहीं खाएंगे</span>, <span lang="HI">किसी जीव पर प्रहार नहीं करेंगे... जैसे तीर्थ कर लेने से सब-कुछ बदल गया
हो! यह तीर्थ के प्रति सनातन आस्था है।</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">
<span lang="HI">कासी-बिसनाथ या बैजनाथ धाम में जल चढ़ाने के लिए लगी लम्बी
लाइनों में हर-हर महादेव के नारों के बीच दसों बार मैं रोया हूँ... ईश्वर के सामने
पहुँच कर अनायास ही मन भर उठता है भाई... यह सामान्य आस्था है! यह न हो तो कोई
अर्थ नहीं तीर्थ का... </span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-left: 1.0cm; text-align: justify;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span> <span lang="HI">मैं समझ नहीं
पाता कि तीर्थों को कूड़े का ढेर बना देने वाले ये </span>‘<span lang="HI">पर्यटक</span>’<span lang="HI"> कौन सा भाव लेकर केदार-बद्रीनाथ धाम जाते हैं</span>?<span lang="HI"> अपनी
कथित तीर्थयात्रा से देव-भूमि को नरक बना देने वाले ये लोग कैसे-कैसे कार्य करते
हैं</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>सतही तौर पर सफाई और पर्यावरण की बातें
करने वाले लोग सफाई ने नाम पर </span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">‘<span lang="HI">कूड़ा जहां-तहां न फेंकना</span>’<span lang="HI"> तो जानते हैं लेकिन नष्ट न होने वाले कूड़े का निर्माण और प्रयोग भी वही
करते हैं। पर्यावरण के नाम पर अपने घर में गमले लगाते हैं</span>,<span lang="HI">
बगीचे सजाते हैं</span>,<span lang="HI"> फार्म हाउस में फल-फूल भी उगाते हैं लेकिन
फिर जंगल काटने में भी नहीं हिचकते। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>अभी
कुछ वर्ष पहले ही धनबाद के नजदीक एक महत्वपूर्ण तीर्थस्थल को राज्य सरकार ने </span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">‘<span lang="HI">पर्यटक स्थल</span>’<span lang="HI"> घोषित कर दिया था। स्थानीय लोग उसके विरुद्ध उठ खड़े हुए – पर्यटक स्थल
तीर्थस्थल की आत्मा का हनन कर देती है। लेकिन सरकार पर जब इसका कोई असर नहीं हुआ
तब देश के अन्य भागों में भी इसका विरोध हुआ और जनता इससे जुड़ने लगी। तब सरकार को
अपना फैसला बदलना पड़ा। तीर्थों में तीर्थ यात्रियों की सुविधा की व्यवस्था करना</span>,<span lang="HI"> जाने-आने के मार्ग तैयार करना</span>,<span lang="HI"> ठहरने-खाने की
समुचित व्यवस्था करना</span>,<span lang="HI"> दर्शन-पूजा की व्यवस्था करना तक तो
ठीक है लेकिन उससे आगे बढ़ कर उसे </span>‘<span lang="HI">पर्यटक</span>’<span lang="HI"> स्थल बनाना तीर्थ के महत्व को कम करना है</span>,<span lang="HI"> उसकी
आस्था पर प्रहार करना है</span>,<span lang="HI"> पवित्रता को अपवित्र<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>करना है</span>,<span lang="HI"> तीर्थ की शुद्धता
को अशुद्ध करना है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>तीर्थाटन और पर्यटन दो विपरीत छोरों पर
है। तीर्थाटन की अपनी कमियाँ हैं तो पर्यटन की अपनी। तीर्थ को पर्यटन बनाना</span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">,<span lang="HI"> तीर्थ
की आस्था को दूषित करना है</span>,<span lang="HI"> उसे नष्ट करना है। पर्यटन के
ताम-झम के सामने साधारण मानव अपने घुटने टेक देता है। सरकार और प्रशासन को </span>‘<span lang="HI">पर्यटन</span>’<span lang="HI"> में ही विकास दिखता है</span>,<span lang="HI"> अतः उसे ही प्रोत्साहित करते हैं। पर्यटन से होने वाली कमाई सरकार और बड़ी
कंपनी को मिलता है जबकि तीर्थाटन में होने वाली कमाई<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>स्थानीय लोगों का घर-गृहस्थी चलाती है। पर्यटन
में बड़े लोग मालिक होते हैं और स्थानीय नौकर</span>,<span lang="HI"> तीर्थाटन में
स्थानीय मालिक होते हैं और तीर्थ यात्री पर्यटक।</span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">लोग
प्रश्न करते हैं कि - </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">मंदिर चाहिये या रोजगार?<span lang="AR-SA"> यह प्रश्न उठाने वाले या तो राजनीति से प्रेरित हैं</span>,<span lang="AR-SA"> या षडयंत्रकारी</span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> या </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">“मंदिर”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>को बना-बनाया पैसे कमाने की मशीन के रूप में
देखने वाली बहुराष्ट्रीय कंपनी हैं। ऐसा नहीं है कि मंदिर रोजगार उत्पन्न नहीं कर</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">ती</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;"> हैं। हर मंदिर
स्थानीय विकास करती<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>है। किसी भी मंदिर के
निर्माण के लिए</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,<span lang="AR-SA"> कोई सरकारी या बैंक से ऋण नहीं
लिया जाता है। इनके द्वारा होने वा</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">ले निर्माण </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">में न तो किसी बहुराष्ट्रीय
कंपनी का<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सहयोग है और न ही विदेशी निवेश
की आवश्यकता</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,<span lang="AR-SA"> अतः उनकी आँखों में खटकता है।
मंदिर स्थानीय लोगों को रोजगार देता है</span>,<span lang="AR-SA"> उनमें भक्ति और
श्रद्धा का संचार करता है न कि लालच</span>,<span lang="AR-SA"> ईर्ष्य का।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>किसी भी मंदिर में जाएँ तो जरा सा नजर
उठा कर ध्यान से चारों तरफ देखें तो देखेंगे कि मंदिर करोड़ों लोगों को रोजगर दे
रहा है। </span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">लेकिन
इससे भी महत्वपूर्ण बात<span lang="AR-SA"> यह कि ये वे </span>लोग </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">हैं </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">जिनके पास किसी संस्थान
से डिग्री नहीं है। इतना धन नहीं है कि कोई बड़ा निवेश कर सकें। अर्थव्यवस्था में समाज
के निचले स्तर के लोग है<span lang="AR-SA"> और वहीं के निवासी हैं। ये किसी भी
प्रकार से सरकार पर आश्रित नहीं हैं। कारखानों और कंपनियों की तुलना में </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">मंदिरों</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;"> आयु भी लंबी होती
है। कारखाने और </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">कंपनियाँ </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">तो
बंद होती रहती हैं लेकिन तीर्थस्थान</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">-<span lang="HI">मंदिर </span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">तो सनातन हैं। किसी
प्रकार की छंटनी नहीं</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">,<span lang="AR-SA"> विस्थापन नहीं</span>,<span lang="AR-SA"> प्रदूषण नहीं। ये </span>सामाजिक , धार्मिक उन्नयन का केंद्र है। यदि आर्थिक
दृष्टि से </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">देखें तो </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;">मंदिर, अपने निवेश से
कई हजार गुना रोजगार दे रहा है। <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>हाँ पर्यटन का अपना महत्व है और
आवश्यकता भी लेकिन इसके लिए तीर्थस्थलों<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>को ही क्यों पर्यटन स्थल बनाया जाय। </span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">-<span lang="HI">छोटे</span>,<span lang="HI"> सुंदर और मनोरम जगहों की कमी नहीं उसे पर्यटन
स्थल बनाएँ</span>,<span lang="HI"> लोगों को वहाँ आकर्षित करें</span>,<span lang="HI"> उनका विकास करें</span>!<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">पर्यटन के लिए
जगहों की कोई कमी तो है नहीं फिर </span><span style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">‘<span lang="HI">तीर्थ</span>’<span lang="HI"> को ही क्यों </span>‘<span lang="HI">हड़पें</span>’?<span lang="HI"> अगर
जंगल-अभारण्य को संरक्षित घोषित कर जानवरों की</span>,<span lang="HI"> पर्यावरण की
रक्षा की जा सकती है तब तीर्थस्थलों की आस्था और पवित्रता को संरक्षित क्यों नहीं
किया जा सकता</span>?<span lang="HI"> तीर्थ ने उस स्थान को आकर्षक बनाया</span>,<span lang="HI"> प्रसिद्ध किया</span>,<span lang="HI"> और लोग पहुँचने लगे तब उसे पर्यटक
स्थल बना दिया</span>?<span lang="HI"> जरा एक तीर्थस्थान तो बना कर दिखाएँ</span>?<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आज तो कई बड़े-बड़े विशाल मंदिर भी
स्वयं ही पर्यटकों के आकर्षण का केंद्र बन रहे हैं। फिर शताब्दियों से बने आस्था
स्थलों को क्यों दूषित करें</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span lang="HI" style="color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">~~~~~</span><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">लाइक</span></i></b><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
करें</span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ऑन लाइन
कोम्मेंट्स दें </span></i><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><a href="https://youtu.be/Bi_5Y3MnPKE">https://youtu.be/Bi_<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">5</span>Y<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">3</span>MnPKE</a><o:p></o:p></span></i></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-37829942974281528072023-09-15T08:00:00.010+05:302023-09-15T08:00:00.146+05:30प्रयास की पराकाष्ठा<p> <b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 16pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"> <span> </span><span> </span><span> </span><span> </span> </span></b><b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 16pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"> <span lang="HI"> </span></span></b><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 12pt;">हम बदलेंगे युग बदलेगा</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p> </o:p></span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify;"> एक बार जंगल में भीषण आग लगी। सभी जानवर घबरा कर अलग-अलग
दिशाओं में भाग रहे थे। चारों ओर भय का आतंक छाया हुआ था। अचानक एक चीते ने एक
चिड़िया को अपने सिर के ऊपर से उड़ते देखा</span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">; <span lang="HI">लेकिन वह चिड़िया विपरीत दिशा में</span>, <span lang="HI">जंगल की तरफ जहां आग लगी थी</span>, <span lang="HI">उसी तरफ उड़ कर जा रही
थी। वह आग की लपटों को देख कर भी बिना रुके उसी दिशा में जा रही थी।</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><i></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7Bs4OaE_vFyf-ehnblnrfoMNFc9ukftgKh0UVgnzuObnug3xjjaSA38qNNBeDi_4715rX3LkEa9tmfLS1wNdkMrTF3lc9Gh6XBIONktTZPZ0Ne0ifcgNfFT5wXVYYZzKT6JeH1KBPadldZCFnyaMhigap0uiX1qki5nDK4oeYOz2eXmn00FxZK3Q_oNlW/s1280/Slide1.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7Bs4OaE_vFyf-ehnblnrfoMNFc9ukftgKh0UVgnzuObnug3xjjaSA38qNNBeDi_4715rX3LkEa9tmfLS1wNdkMrTF3lc9Gh6XBIONktTZPZ0Ne0ifcgNfFT5wXVYYZzKT6JeH1KBPadldZCFnyaMhigap0uiX1qki5nDK4oeYOz2eXmn00FxZK3Q_oNlW/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></i></div><i><br /><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><br /></span></i><p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">(क्या आपको ऐसा लग रहा है कि यह
कहानी अपने सुनी है</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">?<span lang="HI"> आप गलत हैं।
अपने नहीं सुनी है। अंत तक सुनें फिर खुद ही निर्णय करें।)</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कुछ
क्षण बीते</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">चीते ने उसे
फिर से अपने ऊपर से उड़ते देखा</span>, <span lang="HI">लेकिन इस बार उस दिशा में
जिस दिशा में चीता जा रहा था। कुछ समय तक चीते ने उस चिड़िया की गतिविधि को बहुत
ध्यान से देखा और महसूस किया कि वह चिड़िया जंगल की ओर तथा उसके विपरीत दिशा में कई
बार आ- जा रही है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कुछ
समय तक यह सब देखने के बाद चीते से रहा नहीं गया और उसने चिड़िया से पूछने का
निश्चय किया</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">; <span lang="HI">क्योंकि
चिड़िया का यह व्यवहार बहुत ही विचित्र लग रहा था। चीते ने उससे पूछा</span>, '<span lang="HI">तुम बार-बार इधर</span>-<span lang="HI">से</span>-<span lang="HI">उधर क्यों
उड़ रही हो </span>?'<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">चिड़िया ने उत्तर दिया</span>, '<span lang="HI">मैं पहले झील की तरफ जाती
हूँ और अपनी चोंच में पानी भर कर लाती हूँ तथा उसे जंगल में लगी आग को बुझाने के
लिए डालती हूँ।" </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>यह
सुन कर चीता हंसने लगा। उसने चिड़िया से कहा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, "<span lang="HI">क्या तुम्हारा दिमाग खराब हो गया है</span>?
<span lang="HI">क्या तुम सच में सोचती हो कि तुम अपनी इस छोटी-सी चोंच के पानी से
उस भयंकर आग को बुझा सकती हो </span>?"<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">‘<span lang="HI">नहीं</span>’,<span lang="HI"> चिड़िया
ने कहा</span>,<span lang="HI"> </span>'<span lang="HI">मुझे पता है कि मैं आग बुझाने
में सफल नहीं हो पाऊँगी</span>, <span lang="HI">लेकिन जंगल मेरा घर है। जंगल मुझे
खाने के लिए फल देता है</span>, <span lang="HI">यह मुझे और मेरे परिवार को आश्रय
देता है। इस सब के लिए मैं जंगल की बहुत आभारी हूँ। और जब मैं जंगल के फल-फूल खाकर</span>,<span lang="HI"> उनके बीजों को इधर-उधर गिरा देती हूँ तो ये बीज जंगल को फैलाने और घना
करने में एक महत्वपूर्ण भूमिका निभाते हैं। मैं इस जंगल का एक हिस्सा हूँ और यह
जंगल मेरे जीने का एक महत्वपूर्ण भाग है। मुझे पता है कि मैं इस भयंकर आग को नहीं
बुझा सकती लेकिन मुझे अपनी तरफ से पूरी कोशिश करनी ही होगी।</span>’<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जब
चीते और चिड़िया का यह संवाद चल रहा था</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">उसी समय जंगल में भागने वाले अन्य
जीव-जन्तु भी रुक कर उनका संवाद सुनने लगे। बहुतों ने तो चिड़िया को पागल समझा और
उसकी हंसी उड़ते हुए यह कहते हुए भाग निकले कि उसके अकेले के करने से क्या होगा।
लेकिन कुछ को उसकी बात में सार नजर आया और वे भी अपनी-अपनी समझ और क्षमता के
अनुसार जंगल की आग बुझाने में लग गए। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>उस
समय वन में रहने वाली </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">‘<span lang="HI">दिव्य आत्माएं</span>’<span lang="HI"> इसे बहुत गहराई से अनुभव कर रही थीं। वे सब जंगल के प्रति चिड़िया और फिर
उसके साथ लगे अन्य प्राणियों की प्यार भरी भावनाओं से बहुत प्रसन्न हुईं और एक
चमत्कार हुआ</span>, <span lang="HI">जंगल में हुई मूसलाधार बारिश ने भीषण आग को
शान्त कर दिया। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>क्या
आप अपने जीवन में चमत्कारों को अनुभव करना चाहते हैं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">,<span lang="HI"> चमत्कार करना चाहते हैं</span>? <span lang="HI">यदि हां</span>, <span lang="HI">तो हमेशा अपना शत-प्रतिशत दीजिये। यह विचार
मत कीजिये कि अकेले के करने से क्या होगा</span>?<span lang="HI"> अगर हमारे दिल में
प्यार</span>, <span lang="HI">कोमलता</span>, <span lang="HI">विनम्रता और सहजता की
भावना है</span>,<span lang="HI"> अगर हम <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>इतने रचनात्मक बन सकते हैं तो हम मानवता को अलग
स्तर पर ले जाने में सक्षम हो सकते हैं। अगर कुछ होगा तो हमारे अकेले के करने से
ही होगा। </span></span><b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 14pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">हम बदलेंगे</span></b><b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 14pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">,<span lang="HI"> युग बदलेगा।</span><o:p></o:p></span></b></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN-US" style="font-size: 13pt; mso-ansi-language: EN-US;">~~~~~</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ऑन लाइन कोम्मेंट्स
दें </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 10pt;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222;"><o:p></o:p></span></i></p><p class="MsoNoSpacing"></p><p class="MsoNoSpacing"><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><a href="https://youtu.be/y9PCfI18jf4">https://youtu.be/y<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">9</span>PCfI<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">18</span>jf<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">4</span></a><o:p></o:p></span></i></p><br /><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-4728567617203446662023-09-08T08:00:00.005+05:302023-09-08T08:00:00.165+05:30सूतांजली सितंबर 2023<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilcFY-stEi8DHEt5COUFBAkEqvnRVN1cRDwYOx1Uu9ojGgu5iPNI5f7lExtNAaGFQExlF_vT_igouaGNp8fY4GcLfU9SWzw_kaam8MH0DD7Y_Q2nbruhfjE3s_Wv47BbfDP_8QCJL-CZyw8nZCcFOas6Lt6AbwnaxYUkbgprgZMK8K88gpVrLvfBp4i05u/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilcFY-stEi8DHEt5COUFBAkEqvnRVN1cRDwYOx1Uu9ojGgu5iPNI5f7lExtNAaGFQExlF_vT_igouaGNp8fY4GcLfU9SWzw_kaam8MH0DD7Y_Q2nbruhfjE3s_Wv47BbfDP_8QCJL-CZyw8nZCcFOas6Lt6AbwnaxYUkbgprgZMK8K88gpVrLvfBp4i05u/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><br /> <p></p><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">
<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://youtu.be/6mZM5KEn8g4"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">https://youtu.be/</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">6</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">mZM</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">5</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">KEn</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">8</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">g</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">4</span></a><span lang="EN-US" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">ब्लॉग</span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="HI">पर पढ़ें : </span></span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2023/09/2023.html"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;">https://sootanjali.blogspot.com/2023/09/2023.html</span></a><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><br /><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-83732878033333880212023-08-18T08:00:00.012+05:302023-08-18T08:00:00.162+05:30मेरी नहीं, तेरी इच्छा पूरी हो<p> <span style="white-space: pre;"> </span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">जीवन में ऐसे अनेक क्षण आते हैं जब प्रार्थना में
पूर्ण आस्था रखने के बावजूद जब प्रार्थना न सुनी जाने के कारण </span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">‘</span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">उस</span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">’ </span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">पर
से हमारा विश्वास हिल जाता है। और ठीक इसके विपरीत यानी ऐसी भी अनेक घटनाएँ हैं जब
प्रार्थना में विश्वास न करने वाला भी प्रार्थना करता नजर आता है और उसकी
प्रार्थना सुन ली जाती है।</span></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinr8KIQPHkCTkmyA55Orxookl5GJnBd11aSiWYv_WwRLksfXrBQ4gaRlMvhDVeFo4M_JmpykyXX4y-BW8glja_O_7xKbeUWfroYKPM36WjjIqCvpAL-iL0CQVOLFEbtPp5GjBgY4X_haMjYSMn-AUAUDotiXWLGqCJjnsmgsiUGDk2ITF7pthuDJ_ndmhZ/s1280/Slide1.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinr8KIQPHkCTkmyA55Orxookl5GJnBd11aSiWYv_WwRLksfXrBQ4gaRlMvhDVeFo4M_JmpykyXX4y-BW8glja_O_7xKbeUWfroYKPM36WjjIqCvpAL-iL0CQVOLFEbtPp5GjBgY4X_haMjYSMn-AUAUDotiXWLGqCJjnsmgsiUGDk2ITF7pthuDJ_ndmhZ/w400-h225/Slide1.JPG" width="400" /></a></div><br /><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">विचित्रा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">, </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">मिशिगन के एक
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">विशाल
ग्रेनाइट चट्टान की चोटी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">पर चढ़ने में<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लगी हुई थी। वह </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">लगभग </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">आधा रास्ता
तय पर कर चुकी थी। ऐसी चट्टान पर पर्वतारोहण करने का यह उसका पहला अनुभव था। चट्टान
के </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">एक
कगार पर खड़ी</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
वह जरा आराम कर </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">रही
थी। जैसे ही उसने वहां </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">से आगे बढ़ने के लिए कदम बढ़ाया</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
अचानक उसका </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">कॉन्टैक्ट
लेंस </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">आँख
से निकल कर गिर </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">गया</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">। बहुत
ढूंढा लेकिन नहीं मिला</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">उसके मुंह से अनायास निकल पड़ा </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">'बहुत
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">बढ़िया</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">!’</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> और
खयाल आया - </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">यहां
मैं एक चट्टान के </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">मुहाने
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">पर
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">खड़ी
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">हूं,
नीचे से सैकड़ों फीट </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ऊपर </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">और </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">इसकी चोटी से
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">सैकड़ों
फीट</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
नीचे</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,
और अब </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">मुझे
सब कुछ </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">धुंध</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ला
नजर आ रहा <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">है।'</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12pt; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">उसकी नजरें लेंस को चारों तरफ
खोजती रहीं </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">और
आशा करती रही कि</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
शायद वह लेंस इस मोड़ </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">पर</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> मिल जाये। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">लेकिन </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">व</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">ह </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">कहीं
नहीं था। धीरे-धीरे </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">उसने महसूस किया कि उसके अंदर घबराहट बढ़ रही है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">। उसके
ओंठ स्वतः </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">प्रार्थना
कर</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ने
लगे। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">उसने
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">धैर्य</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">, शांति
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">और
शक्ति </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">के
लिए प्रार्थना की, और उसने प्रार्थना की कि उसे </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">उसका </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">कॉन्टैक्ट
लेंस मिल जाए।</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
यही प्रार्थना करती हुई </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">वह </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">धीरे</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">-</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">धीरे
चट्टान की चोटी तक <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">पहुंच</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> गई।
वहाँ उसके साथियों ने उसके </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">लेंस </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">को </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">उसकी
आंख और कपड़ों </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">पर
ढूंढा। लेकिन लेंस को नहीं मिलना था</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">, नहीं मिला। हालाँकि अब वह शांत थी क्योंकि
वह </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">चोटी
तक पहुँच चुकी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">थी,
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लेकिन
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">वह
दुखी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">भी
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">थी
क्योंकि वह पहाड़ों की श्रृंखला के पार स्पष्ट रूप से </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">कुछ </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">नहीं
देख पा रही थी। <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12pt; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>उसने </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">फिर से </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">भगवान
से प्रार्थना की... “हे </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ईश्वर</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">, आप इन सभी पहाड़ों को देख सकते हैं।
आप हर पत्थर और पत्ते को जानते हैं, और आप ठीक-ठीक जानते हैं कि मेरा कॉन्टैक्ट लेंस
कहाँ है। कृपया मेरी मदद करें</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">।</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">” थोड़ी देर बाद,
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">पर्वतारोहियों
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">का
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">दूसरा
दल </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">शीर्ष
पर पहुंच गया। उनमें से एक चिल्लाया, '</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">अरे</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">! क्या </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">तुमलोगों
में से </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">किसी
का कॉन्टैक्ट लेंस खो गया है?’ <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>सब अचंभित रह गये! यह हुआ कैसे</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">? <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यह काफी चौंकाने वाला </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">किस्सा था।
हाँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
किस्सा क्योंकि यह किसी भी अवस्था में सत्य नहीं हो सकता था। हुआ क्या</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">? पर्वतारोही
ने इसे क्यों </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">और
कैसे </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">देखा?
एक चींटी चट्टान के </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">नजदीक </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">एक टहनी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">के ऊपर</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> इस
कांटैक्ट लेंस को लेकर </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">धीरे-धीरे आगे बढ़ रही थी!</span><span lang="EN" style="font-family: "Mangal",serif; mso-fareast-font-family: "Palanquin Dark";"> </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">उसी
अवस्था में उसकी उस चींटी पर नजर पड़ी और उसने उसे वहाँ से उठा लिया। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN"><o:p> </o:p></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">कथा यहाँ समाप्त नहीं होती है।
क्योंकि इसके बाद जो हुआ वह यकीनन कहानी नहीं घटना है। विचित्रा </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">के पिता
एक </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">व्यंगकार
हैं। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">जब </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">विचित्रा
ने </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">उसे
चींटी, प्रार्थना और कॉन्टैक्ट लेंस की अविश्वसनीय कहानी सुनाई, तो </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">उन्होंने
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">उस
कॉन्टैक्ट लेंस को पकड़े हुए एक चींटी का कार्टून बनाया और </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">लिखा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">,<i>
<b>'हे भगवन, मुझे नहीं पता कि आप क्यों चाहते हैं कि मैं यह चीज़ ले जाऊं। मैं इसे
नहीं खा सक</b></i></span><b style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ती</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">, और
यह बहुत भारी </span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">भी </span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">है। लेकिन
अगर आप मुझसे यही चाहते हैं तो मैं इसे आपके लिए लेकर आऊं</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">गी</span></i></b><b style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">।"</span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>मुझे लगता है कि यह हम सभी के लिए </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">एक
अति प्रभावशाली प्रार्थना </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">हो</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">गी</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,
"</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">हे
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">भगवन!,
मुझे नहीं पता कि आप क्यों चाहते हैं कि मैं यह बोझ उठाऊं,</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> यह कष्ट
झेलूँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> दुख
सहूँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,
मुझे इसमें कोई अच्छाई नजर नहीं आती और यह बहुत </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">कष्टप्रद भी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">है। लेकिन,
अगर आप चाहते हैं कि मैं इसे उठाऊं, </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">सहूँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
झेलूँ</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">,
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">तब</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">, यह
मैं करूँगा</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">।
मुझे कोई शिकायत नहीं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">"।<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>भगवान योग्य लोगों को नहीं बुलाते, वह जिन्हें
बुलाते हैं उन्हें योग्य बनाते हैं।<o:p></o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>सामान्य जीवन में प्रार्थना ईश्वर के साथ
मानवीय संबंध के प्रमुख तत्वों में से एक है और अक्सर इसका उत्तर दिया जाता है लेकिन
हमेशा नहीं; जब इसका उत्तर नहीं दिया जाता है तो धार्मिक व्यक्ति ईश्वर में अपना विश्वास
बनाए रखता है और समझता है कि उत्तर देना ईश्वरीय इच्छा नहीं थी</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>निःसंदेह सभी प्रार्थनाएँ नहीं सुनी जातीं
- यदि सभी की प्रार्थनाएँ सुनी गईं, चाहे वे कितनी ही सच्ची क्यों न हों, </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">तब </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">दुनिया
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">वर्तमान
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">से
भी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ज्यादा
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">विनाशकारी
हो</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">ती</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">जैसे
हर </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">ईश्वरीय
प्रार्थना हमेशा तुरंत नहीं सुनी जाती है, वैसे ही, आस्था भी हमेशा तुरंत उचित नहीं
होती है। एक चीनी कहानी में, एक देवता </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">को किसी </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">भक्त </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">पर </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">क्रोध</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;"> आ </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">जाता
है, </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">तब
वह उसे </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">श्राप
देता है "तुम्हारी सभी प्रार्थनाओं का उत्तर दिया जाए"।</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
यानी <b><i>सभी मानवीय प्रार्थनाओं का सुना जाना वरदान नहीं अभिशाप है।</i></b> </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN"><o:p> </o:p></span><span face=""Arial Unicode MS", sans-serif" style="font-size: 13pt; text-align: justify;">श्रीअरविंद
कहते हैं :</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">जहाँ तक प्रार्थना
का प्रश्न है, कोई कठोर नियम नहीं बनाया जा सकता। कुछ प्रार्थनाओं का उत्तर दिया जाता
है, सभी का नहीं। आप पूछ सकते हैं कि फिर सभी प्रार्थनाओं का उत्तर क्यों नहीं दिया
जाना चाहिए? लेकिन </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">सही प्रश्न है </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">उन्हें क्यों
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">दिया
जाना </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">चाहिए?
यह कोई मशीनरी नहीं है: स्लॉट में प्रार्थना डालें और अपना अनुरोध प्राप्त करें। इसके
अलावा, उन सभी विरोधाभासी चीजों पर विचार करते हुए जिनके लिए मानव जाति एक ही क्षण
में प्रार्थना कर रही है, यदि ईश्वर को उन सभी को प्रदान करना पड़ा तो वह एक अजीब स्थिति
में होगा; </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">य</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">ह </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">चल </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">नहीं
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">सकता।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">प्रार्थना में जो महत्वपूर्ण है,
वह प्रतिक्रिया नहीं बल्कि संबंध है,</span></i></b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"> निरंतर प्रार्थना
हमें अपने भीतर के ईश्वर के साथ एक व्यक्तिगत और अंतरंग संबंध विकसित करने में मदद
करती है। यदि प्रार्थनाओं का उत्तर दिया जाता है, तो ठीक है। यदि उनका उत्तर नहीं दिया
जाता है तो हम कहते हैं <b><i>"मेरी नहीं, तेरी इच्छा पूरी हो" इस विश्वास
के साथ कि वह </i></b></span><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">हमसे </span></i></b><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;">बेहतर
जानता है कि हमारे लिए क्या अच्छा है</span></i></b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span lang="EN" style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<span lang="HI"><o:p></o:p></span></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> <b>शेयर</b> करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">कोम्मेंट्स दें
</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><br /></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i></p><p class="MsoNoSpacing"></p><p class="MsoNoSpacing"><a href="https://youtu.be/wtfiiNV1uLA"><i><span style="background: white; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">https://youtu.be/wtfiiNV</span></i><i><span lang="HI" style="background: white; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">1</span></i><i><span style="background: white; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;">uLA</span></i></a><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><o:p></o:p></span></i></p><p class="MsoNoSpacing"><br /></p><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;"></span></span></i><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-21483030501336972962023-08-11T08:00:00.005+05:302023-08-11T08:00:00.140+05:30जीविका और जीवन <p> <b><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 16pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">जीविका और जीवन</span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>अच्छी से अच्छी परिस्थिति में
भी एक महा दुखी है और दूसरा बुरी से बुरी परिस्थिति में भी सुखी है। राम और दशरथ
एक ही परिस्थिति में हैं – एक दुख में प्राण त्याग करता है और दूसरा मुदित मन से
वन-गमन करता है। आज हम सुखी हैं क्योंकि कोई भी छोटी बात हमारे मन में रुकी नहीं।
छोटी बात ही हमें दुखी करती है। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJrAGvhHxniN17G2w3yDxHCRcwgLFi0KH57gH-OBMqddxBDH4Utlw-5pxy9Yw4w6-tJfmOxINwusD4S4Ik3C2N-IQBUGcabEPzVf91lFzhdYmOrGAsJ5t45arzZ5kFjPtZj0iHaxVhbMKeIXxyBO5yK6FEfgUTb3ypq1kKOai_IeglbJvIvxjBBnt_gVfV/s1280/%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%20%E0%A4%94%E0%A4%B0%20%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJrAGvhHxniN17G2w3yDxHCRcwgLFi0KH57gH-OBMqddxBDH4Utlw-5pxy9Yw4w6-tJfmOxINwusD4S4Ik3C2N-IQBUGcabEPzVf91lFzhdYmOrGAsJ5t45arzZ5kFjPtZj0iHaxVhbMKeIXxyBO5yK6FEfgUTb3ypq1kKOai_IeglbJvIvxjBBnt_gVfV/w400-h225/%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%20%E0%A4%94%E0%A4%B0%20%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8.JPG" width="400" /></a></div><br /><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जिस आचरण से हमारा मंगल हो
उसे मंगला चरण कहते हैं। जैसे-जैसे हमारी बाहरी भूख कम होती जाती है हमारी अंदर की
भूख बढ़ने लगती है। हम तैयार होते हैं – मृत्यु के लिए नहीं बल्कि यह जानने के लिए कि
मृत्यु होती ही नहीं। हमें यम नहीं ब्रह्म दिखने लगता है। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>आज 50 का वेतन मिल रहा है। एक
दिन अचानक बताया जाता है कि अगर यह कार्य दो महीने में पूरा कर लेते हैं तब 125 का
वेतन मिलेगा। और हम आनन-फानन में मनुष्य से बैल बन जाते हैं और कोल्हू के बैल की
तरह चक्कर लगाने लगते हैं। 125 का वेतन हो गया <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>– तब और कम समय में और ज्यादा काम</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> और ज्यादा वेतन। यानी बैल बने रहिए। 50 में
सुखी जीवन जी रहे थे</span>,<span lang="HI"> अब अगर वापस उसी 50 पर आ भी जाएँ तो....
सुख नहीं दुख ही मिलेगा। यानी बैल बने रहिए</span>,<span lang="HI"> निजात नहीं है।
यह वह चक्र है जो कभी समाप्त नहीं होता</span>,<span lang="HI"> जीवन समाप्त हो जाता
है।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हम लगातार भविष्य का अहम खरीदते रहते
हैं। नया-नया अहम</span>,<span lang="HI"> नये-नये ऊंचे मूल्यों पर। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>अध्यात्म की एक बड़ी विचित्रता
है। मार खाना भी सत्संग हो सकता है। रामायण में प्रसंग है। हनुमान वायु मार्ग से
लंका पहुँच गये। लंका में<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>प्रवेश करने की
विधि खोज रहे हैं। द्वार पर लंकिनी रास्ता रोके खड़ी है। कोई रास्ता न पाकर लंकिनी
को मुष्टिका प्रहार करते हैं। प्रहार से लंकिनी को मूर्छा आ गई</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> रक्त निकल आया। लेकिन मूर्छा से उठी तो न
आह किया</span>-<span lang="HI">न ओह</span>,<span lang="HI"> न क्रोध आया। हनुमान ने भी
कुछ कहा नहीं। लेकिन उठते ही लंकिनी ने कहा </span>‘<span lang="HI">बड़ा सत्संग हुआ</span>’<span lang="HI">। मुष्टिका प्रहार ने उसे जगा दिया</span>,<span lang="HI"> उसे झकझोर दिया।
अगर आप सजग हैं तो विपरीत परिस्थिति में भी अच्छा सत्संग हो सकता है।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हनुमान के उस प्रहार ने उसके अहंकार का नाश
किया और यह समझ आई कि लंका के अहंकार के नाश का समय आ गया है। अगर यह सत्संग नहीं
तो फिर किसे सत्संग कहेंगे</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>कोई खिलाना चाहे और हम न खाएं
तो उसके खिलाने की चाह कम होने लगती है। कोई सहायता करना चाहे और हम उसकी सहायता न
लें तो उसकी सहायता करने कि चाह कम होने लगती है। संबंध तब बनता है जब दोनों तरफ
प्यास लगती है। अतः यह आवश्यक है कि कभी-कभी भूख न रहने पर भी खाएं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> जरूरत न होने पर भी सहायता लें। इससे सिर्फ आपसी संबंध ही
नहीं बनते बल्कि समाने वाले की खिलाने और सहायता करने की प्रवृत्ति को भी सहारा
मिलता है। क्या यह सत्संग नहीं है</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>बाजार से लाई हुई मूर्ति-फोटो
को रोज-रोज नहलाने</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> शृंगार करने</span>,<span lang="HI"> खिलाने से
हम उसमें प्राण फूँक देते हैं। हमें हठी होना पड़ेगा। शिव ने सती का त्याग किया</span>,<span lang="HI"> उसे बगल में नहीं सामने बैठने कहा। लेकिन पार्वती की प्यास ने उन्हें
मजबूर कर दिया</span>,<span lang="HI"> उन्हें भी अपने संकल्प का त्याग कर पार्वती
को बगल में स्थान देना पड़ा। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>यह मेरी जिंदगी है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> इस पर मेरा अधिकार है! क्या यह आपकी है। जिस जिंदगी को अपनी
इच्छा से प्रारम्भ नहीं कर सकते</span>,<span lang="HI"> जिस जिंदगी को आप अपनी
इच्छा से समाप्त नहीं कर सकते</span>,<span lang="HI"> वह कितनी आपकी है</span>?<span lang="HI"> हमारे इस जीवन में अपरिमित शक्ति है</span>,<span lang="HI"> उसे हम संभाल
ही नहीं पाते। अतः अपनी उस अपरिमित शक्ति को ईश्वर से जोड़ दीजिये</span>,<span lang="HI"> अपने से नहीं। वह हमारी शक्ति को संभाल सकता है। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>दो प्रकार की संस्थाएं विश्व
भर में हैं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> हर देश में</span>,<span lang="HI"> हर शहर
में</span>,<span lang="HI"> हर कस्बे में। एक सिखाती है जीवन और दूसरी सिखाती है
जीविका। विशेष बात यह है कि जीवन सीखने वाली संस्थाएं जीविकोपार्जन भी सिखाती है</span>,<span lang="HI"> लेकिन जीविका सिखाने वाली संस्थाएं जीवन जीना नहीं सीखतीं। कभी जीवन
सिखाने वाली संस्थाएं ही थीं</span>,<span lang="HI"> उससे ही दोनों</span>,<span lang="HI"> जीवन और जीविका</span>,<span lang="HI"> चल जाती थीं। लेकिन जैसे-जैसे लालच
बढ़ा जीवन सीखने वाली संस्थाएं चाहरदीवारी में घिरने लगीं और जीविका सीखने वाली
संस्थाएं बाजार में आ गईं। जीवन सिखाने वाली संस्थाओं को धार्मिक संस्था</span>,<span lang="HI"> आश्रम</span>,<span lang="HI"> धर्मस्थल</span>,<span lang="HI"> वृद्धों का
घर</span>,<span lang="HI"> आदि नाम दिये गए हैं। उन्हें मिटाने के लिए पूरा प्रयत्न
करने के बाद भी वे फल-फूल रही हैं क्योंकि जीना तो है ही और जीना तो वही सिखाती
है। जीविका सिखाने वाली संस्थाएं<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>तो मानव
को बैल बना रही हैं। 6-7 अंको वाली नौकरी तो बीते समय की बात हो गई है अब तो बातें
8-9 अंकों वाली नौकरी की होती है। कितनों को यह वेतन मिलता है</span>?<span lang="HI"> कक्षा में प्रथम कितने विद्यार्थी आते हैं</span>?<span lang="HI"> क्या
बाकी का जीवन व्यर्थ है</span>?<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जीवन सिखाने वाली संस्थाओं को
आपका जीवन (समय) चाहिए और जीविका सिखाने वाली संस्थाओं को आपकी जीविका (धन) चाहिए।
और यह धन भी 7-8 अंकों की। कम अंकों की शिक्षा से तो कुछ मिलने वाला नहीं सिर्फ
पसीना बहाते रहिए। बड़ी शिक्षा लेकर बड़ी जीविका चाहिए तो कर्ज लीजिये</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">,<span lang="HI"> कर्ज यानी गुलामी। यह एक नया चक्र-व्यूह है</span>,<span lang="HI"> जिसमें अंदर जाने का तो रास्ता है लेकिन निकलने का ........</span>?<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; line-height: 107%; mso-bidi-language: HI;">‘<span lang="HI">गोलमाल</span>’<span lang="HI"> के गाने के ये पंक्तियाँ याद आ
रही है। -<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>गोल
माल है भइ सब गोल माल है</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> हर सीधे
रस्ते की एक टेढ़ी चाल है</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span>भूख
रोटी की हो तो पैसा कमाइये</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> पैसा कमाने के लिये भी पैसा चाहिये</span><br />
<span lang="HI"><span style="mso-tab-count: 3;"> </span>गोल
माल है भइ सब गोल माल है</span>,<span lang="HI"> हर सीधे रस्ते की एक टेढ़ी चाल है</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>जीवन
बनाना और जीविका बनाना दो अलग-अलग चीजें हैं। हम प्रायः जीविका बनाना ही जीवन
बनाना मान लेते हैं और पूरी गड़बड़ी यहीं से हो जाती है। जीविका बाहर का अस्तित्व है
और जीवन अपने भीतर का। सुदामा की</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;">,<span lang="HI"> राम की
जीविका अच्छी नहीं थी लेकिन जीवन अच्छा था। रावण की जीविका अच्छी थी लेकिन जीवन
नहीं।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>जीविका अच्छी हो तो आवश्यक नहीं की
जीवन अच्छा होगा लेकिन अगर जीवन अच्छा होगा तो जीविका की परवाह नहीं होगी। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="color: #202124; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN; mso-font-kerning: 0pt; mso-ligatures: none;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">पहले अकाल आता है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt;">, </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">पीछे सुकाल। पहले लू की जलती हुई हवाएं आती हैं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt;">,
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">फिर बरखा की ठंडी फुहार।
पहले भूख आती है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt;">, </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">फिर रोटी। पहले रात आती है</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt;">,
</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;">पीछे दिन। प्रकृति का यही
नियम है और कायदा भी। जीवन अच्छा बनाइये और धीरज रखिए। जीविका अच्छी बनाने के लिए
धन चाहिए और जीवन अच्छा बनाने के लिए समय और अनुभव।</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>पौष्टिक आहार का फैशन है और पौष्टिक विचार का अकाल। पौष्टिक
विचारों का सावन लाइये और फिर जीवन को फलता-फूलता देखिये। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222; font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<span lang="HI"><o:p></o:p></span></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">लाइक</span></i></b><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt;">
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">,<span lang="HI"> <b>सबस्क्राइब </b>करें</span>,<span lang="HI"> परिचितों से <b>शेयर</b>
करें</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="background: white; color: #222222; font-size: 10pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">यूट्यूब<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>का संपर्क सूत्र </span></i><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="background: white; color: #222222;"><o:p></o:p></span></i></p><p class="MsoNoSpacing"></p><p class="MsoNoSpacing"><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif;"><a href="https://youtu.be/6MgvA9d5tac">https://youtu.be/<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">6</span>MgvA<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">9</span>d<span lang="HI" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">5</span>tac</a><o:p></o:p></span></i></p><p class="MsoNoSpacing"><i><br /></i></p><i><span style="background: white; color: #222222; font-family: Wingdings; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;"></span></span></i><p></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-25211004519626367052023-08-04T08:00:00.002+05:302023-08-04T08:00:00.134+05:30सूतांजली अगस्त 2023<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhn5ZifllzCypX05hO1qL5Oe4kngeGnGyV5iUmeioLSavollXC_4urQ9LBSspjZeu9EZ7zvyI0LW2yPsczAhHwCS1EgHnjtSY0zkUR1d_dAX2LVTXaQkohJsBm0EJKsfSTRxDebcONIBpATsoMsq04Mw7kj6fRlADIZtnd0OxfIzNdfl-J1awgvEK88AIUg/s1280/Slide1.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhn5ZifllzCypX05hO1qL5Oe4kngeGnGyV5iUmeioLSavollXC_4urQ9LBSspjZeu9EZ7zvyI0LW2yPsczAhHwCS1EgHnjtSY0zkUR1d_dAX2LVTXaQkohJsBm0EJKsfSTRxDebcONIBpATsoMsq04Mw7kj6fRlADIZtnd0OxfIzNdfl-J1awgvEK88AIUg/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></div><p><br /></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;">यू
ट्यूब पर सुनें : </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13.0pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></i><i><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"> </span></i><i><span style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></i></p><p></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://youtu.be/BK32xEl52L4"><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">https://youtu.be/BK</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">32</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">xEl</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">52</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">L</span><span lang="HI" style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">4</span></a><span lang="EN-US" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt; mso-ansi-language: EN-US;"> </span><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt;">ब्लॉग पर पढ़ें : </span><span style="color: #002060; font-family: Wingdings; font-size: 13pt;">à</span><span lang="HI" style="color: #002060; font-family: "Arial Unicode MS", sans-serif; font-size: 13pt;"> </span></p><p>
</p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><a href="https://sootanjali.blogspot.com/2023/08/2023.html"><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;">https://sootanjali.blogspot.com/2023/08/2023.html</span></a><span style="background: white; font-family: Roboto; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></p><p><br /> </p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-781091998592284991.post-35763802209214482122023-07-21T08:00:00.004+05:302023-07-21T08:00:00.144+05:30दिल की धड़कन <p> </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">(आपके शरीर में एक दिल भी है जो
धड़कता है। उसका धड़कना काफी नहीं है। यह जरूरी है कि जो भी आपसे मिले उसे लगे कि
आपका दिल धड़कता है। एक धड़कना</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">,<span lang="HI"> जीवन की निशानी
है और दूसरा</span>,<span lang="HI"> ईश्वरीय अंश की। पहला जब तक धड़कता है तब तक आप जीवित
हैं उसके बाद केवल “बॉडी” (</span>body),<span lang="HI"> और दूसरा आपके इंसानियत की
और आपके जाने के बाद दूसरों के दिल को धड़काता रहता है। समझते हैं इस कथन को एक
घटना से।) <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></i></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span lang="HI"></span></span></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivjGEp1Xdj63NsxgeXqjSJ98XHOxwRujtHrC4zhlYYfOrMEhG7X4CaHjo0Crow2b1mFd8PVXlBGTkPoyUejVC0CMN5WZNC5YXWv4LYRpUpS7JyJ8iSm1LN7VuOK0KW_VpLLYDmKzB0SlAs3rT_rC4DR7N81mELmDqDuK5-peeInSIuK7CusaRu0Y-9hKoJ/s1280/Slide1.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivjGEp1Xdj63NsxgeXqjSJ98XHOxwRujtHrC4zhlYYfOrMEhG7X4CaHjo0Crow2b1mFd8PVXlBGTkPoyUejVC0CMN5WZNC5YXWv4LYRpUpS7JyJ8iSm1LN7VuOK0KW_VpLLYDmKzB0SlAs3rT_rC4DR7N81mELmDqDuK5-peeInSIuK7CusaRu0Y-9hKoJ/w640-h360/Slide1.JPG" width="640" /></a></i></div><i><br /><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></i><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>रात
काफी हो चुकी थी और पहाड़ी इलाके में गंतव्य नगर पहुंचने के बाद हम रात्रि विश्राम
के लिए किसी होटल की तलाश में थे। आश्चर्य हुआ कि इस इलाके के प्रायः सभी होटल और
लॉज के दरवाजे बंद थे</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">और रास्ते भी
प्रायः निर्जन। हम एक जगह से दूसरी जगह एक दिशा में आगे बढ़ते रहे। इस बीच एक बाईक
पर सवार दो युवक ज़रूर दिखे जो हमारी गाड़ी का पीछा करते<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>प्रतीत हो रहे थे और हमें रुकने का इशारा भी कर
रहे थे। हम थोड़े आशंकित हुए। लेकिन हमारी आशंका तब निर्मूल साबित हुई जब गाड़ी
रोकने के बाद उनकी बातों से हमें ऐसा लगा कि उन लोगों ने दरअसल हमें कहीं दूर से
ही होटल की तलाश करते परेशान हाल देख लिया था। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>वे
लोग अपने घर में ही होटल का छोटा-मोटा कारोबार चलाते थे और चाहते थे कि हमलोग उनके
साथ चलकर रहने का कमरा देख लें और पसंद आ जाए तो वहीं रुक जाएं। हम बुरी तरह थक
चुके थे और हमें तुरंत आराम की ज़रूरत थी। पसंद और नापसंद की बात तो तब होती जब
हमारे पास आसान सा दूसरा कोई विकल्प होता। इसलिए हम उनका प्रस्ताव स्वीकार कर उनके
साथ हो लिये। वे दो लोग आगे-आगे और हमारी गाड़ी उनके पीछे-पीछे। दो-तीन किलोमीटर
चलने के बाद हमलोग एक संकरे रिहायशी इलाके के भीतर थे। गाड़ी एक गली के मुहाने पर
खड़ी कर हमें अंदर जाना पड़ा जहां उनका एक पुराना दो मंजिला घर था। ऊपरी मंजिल के
छोटे-छोटे चार कमरे उन लोगों ने पर्यटकों के लिए छोड़ रखे थे और नीचे वे लोग खुद
अपने परिवार के साथ रहते थे। हमारे पहुंचते ही नीचे परिवार के लोगों के बीच थोड़ी
हलचल सी हुई और दो महिलाएं भी ऊपरी मंजिल पर हमें कमरे तक ले जाने के लिए उन दोनों
के साथ हो लीं। शायद वे दोनों भाई थे और वे महिलाएं दोनों की पत्नियां। ऊपर के
चारों कमरे खाली थे। कमरे में एक मामूली बेड</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">लकड़ी की एक मेज़ और कुर्सी के अतिरिक्त और
कुछ नहीं था। और चारों कमरों के लिए एक ही साझा टॉयलेट बाहर बरामदे के एक छोर पर
था। एक मन हुआ कोई दूसरी जगह देख ली जाए। फिर लगा एक रात की ही तो बात है</span>, <span lang="HI">थोड़ा कष्ट ही सही</span>, <i><span lang="HI">हमारे रुकने से अगर उन लोगों
की भी थोड़ी मदद हो जाती है तो हमारे लिए भी संतोष की बात होगी</span></i><span lang="HI">। वैसे यह सोचकर हम उनपर कोई अहसान नहीं करने जा रहे थे। हमारी अपनी भी लाचारी
कोई कमतर नहीं थी। वैसे बातचीत में उन लोगों के आग्रह का स्वर भी कुछ ऐसा था कि हम
अन्य विकल्पों के बारे में सोच नहीं पाते। यह आदान-प्रदान जैसा व्यापार भर नहीं था।
और उनकी तंगहाली का एक कारण शायद यह भी रहा हो</span>, <span lang="HI">किराया पूछने
पर उन्होंने जो बात कही उससे भी हमारी इस आशंका की ही पुष्टि होती थी। उन्होंने
कहा- </span>'<span lang="HI">वैसे तो किराया पांच सौ रुपए है लेकिन आप जो भी देना
चाहेंगे हमें स्वीकार होगा।</span>'<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>मैने
पूछा- </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">'<span lang="HI">आपलोग इतनी रात
गये घर से दूर निर्जन सड़कों पर क्या कर रहे थे </span>?"<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>एक
ने जवाब दिया- </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">'<span lang="HI">घाटी जाने वाले
बहुत सारे सैलानी अक्सर रातों को यहां तक पहुंच कर होटल की तलाश में भटकते मिल
जाते हैं। और इस वक्त तक बड़े-बड़े होटलों के व्यवसायी प्रायः अपने दरवाजे बंद कर
लेते हैं। इस तरह वे जो छोड़ देते हैं वही हमारी छोटी-मोटी कमाई है। हम इन्हीं
होटलों के आसपास ग्राहकों की तलाश में रोज़ रात के इस वक्त भटकते हैं।</span>'<span lang="HI"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>उसके
भीगे स्वर के आरोह-अवरोह से मुझे महसूस हुआ कि यह युवक बहुत ही संवेदनशील है। अपनी
बेबसी को लेकर बेहद सजग और संजीदा भी। और इस वक्त मेरे कुछ भी कहने पर शायद रो
पड़े। इसलिए मैं पूरी संजीदगी से बस उसे सुनता रहा। ...<i>लेकिन उसके चेहरे की चमक
में हस्तक्षेप करते कृतज्ञता के भाव को देख मैं थोड़ा - निराश भी हुआ</i>। </span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>रात
के करीब डेढ़ बजे एक अजनबी शहर में अजनबी लोगों के साथ बिल्कुल अनौपचारिक घरेलू
माहौल में इस तरह चाय पीते हुए अचानक मुझे एक अहसास-सा हुआ कि ज़रूरतमंदों की मदद
करना बहुत नेकी का काम हो सकता है लेकिन इस बाबत अगर हमारे भीतर श्रेष्ठता-बोध</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">या जिसकी मदद की गयी है उसके भीतर
हीनता-बोध जैसी कोई सुगबुगाहट होने लगी हो तो सहायता करने में अवश्य कोई कमी रह
गयी है। <b><i>निस्पृह और निर्विकार सहायता करना सब लोगों के वश की बात नहीं। </i></b><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>हम
तो आज अपनी ही बनायी एक ऐसी हिंसक और आत्म- मुग्ध दुनिया में रहने के आदि हो गए
हैं जहां एक तरफ पूरा-का-पूरा जंगल तो हम रात के अंधेरे में बिना किसी शोरगुल के
काट लेते हैं</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">लेकिन दूसरी
तरफ एक अदद पौधा भी रोपने जब कहीं निकलते हैं तो पूरा लाव-लश्कर हमारे साथ होता है
और कई कोणों से उस दृश्य की तस्वीर भी उतरवा लेते हैं कि सुबह-सुबह चाय के साथ</span>,
<span lang="HI">अखबारों में छपा अपना चेहरा देख मुस्कुराते रहें। पूरे पर्यावरण में
व्याप्त अश्लील आत्म-मुग्धता</span>, <span lang="HI">आत्म-प्रचार</span>, <span lang="HI">और मुफलिसी में जीते वंचित समाज के प्रति खाए-अघाए लोगों की आपराधिक हृदय हीनता
जैसे भयावह प्रदूषण के बीच भी हमें निस्पृह और निर्विकार मदद करने वाले लोगों के
दर्शन हो जाते हैं। </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ऐसे
हृदय-विहीन दुनिया में भी हृदय-वान लोगों की कमी नहीं। जहां एक तरफ ऐसे लोग हैं
जिनका दिल केवल इसलिए धड़कता रहता कि वे कहीं बॉडी न बन जाएँ तो ऐसे दिल भी हैं
जिनमें ईश्वरीय अंश हैं। आत्म-मंथन कीजिये</span><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">,<span lang="HI"> आपके हृदय में कौन-सा दिल धड़क रहा है। </span><o:p></o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">(योगेन्द्र यादव के संस्मरण पर
आधारित)</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">(...उन्होंने कहा- </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="mso-bidi-language: HI; mso-fareast-language: EN-IN;">'<span lang="HI">वैसे तो किराया पांच सौ रुपए है लेकिन आप जो
भी देना चाहेंगे हमें स्वीकार होगा।</span>'… <span lang="HI">जब कोई <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>भुगतान की राशि आपके ऊपर छोड़ देता है</span>,<span lang="HI"> तो उसकी मजबूरी का फायदा न उठाएँ</span>,<span lang="HI"> उसे उसकी अपेक्षा
से ज्यादा दें</span>,<span lang="HI"> उसके <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>होठों की मुस्कान को अपनी मुस्कान बनाएँ। वह आप
में ईश्वर के दर्शन कर रहा है</span>,<span lang="HI"> उसे ईश्वर बन कर दिखाएँ।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>एक पौधे को लगाने की नकली मुस्कान ओढ़ने के बजाय
एक जंगल को बचाने की असली मुस्कुराहट चेहरे पर लटकाएँ। उसे यह अहसास कराएँ कि आपके
अंदर एक ईश्वरीय हृदय धड़क रहा है।)</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 13pt;">~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~<span lang="AR-SA"><o:p></o:p></span></span></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA">क्या आपको हमारे
पोस्ट पसंद आ रहे हैं</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif">,
<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA">क्या आप चाहते हैं </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI;">औरों </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA">को
भी इसे पढ़ना / </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="HI" style="mso-bidi-language: HI;">सुन</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA">ना चाहिए! </span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA">तो इसे <b>लाइक</b>
करें</span></i><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif">, <b><span lang="AR-SA">सबस्क्राइब </span></b><span lang="AR-SA">करें</span>,<span lang="AR-SA">
परिचितों से <b>शेयर</b> करें। </span><o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA" style="mso-ansi-font-size: 10.0pt;">और
अपनी प्रतिक्रिया ऑनलाइन दें। <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><i><span face=""Arial Unicode MS",sans-serif" lang="AR-SA" style="font-size: 13pt;">यू ट्यूब पर
सुनें : </span></i><i><span style="font-family: Wingdings; font-size: 13pt; mso-ascii-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-bidi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-char-type: symbol; mso-fareast-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-hansi-font-family: "Arial Unicode MS"; mso-symbol-font-family: Wingdings;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Wingdings;">à</span></span></i></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Arial Unicode MS",sans-serif; font-size: 13.0pt;"><a href="https://youtu.be/LgWw470_yxI">https://youtu.be/LgWw470_yxI</a><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;"><br /></p>Maheshhttp://www.blogger.com/profile/15685424028928476815noreply@blogger.com0